Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги

4.6. Taraflar o‘rtasida isbotlash burchini taqsimlash
Isbotlash majburiyatining taqsimlanishi to‘g‘risidagi FPKning 72-moddasiga binoan, har bir taraf o‘zining talab va e’tirozlarini asos qilib ko‘rsatgan holatlarni isbotlashi shart.
Ta’kidlash kerakki, qonun normasida belgilangan umumiy qoida, ya’ni har bir taraf o‘zining talablari va e’tirozlariga asos qilib ko‘rsatgan holatlarni isbotlashi shartligi faqat fuqarolik protsessidagina mavjud bo‘lmay, balki protsessual huquqning boshqa sohalariga ham taalluqli bo‘ladi.
Ma’lumki, isbotlash majburiyatining taqsimlanishiga doir umumiy qoidalar protsessual qonunlarda, maxsus qoidalar esa moddiy huquq normalari asosida belgilanadi.
Taraflarning huquqlarini himoya qilish nuqtai nazaridan moddiy huquq normalari umumiy qoidadan farqli ravishda o‘z talab va e’tirozlariga asos qilib ko‘rsatgan holatlarni isbotlash majburiyatini uning mavjudligini ta’kidlayotgan shaxsga emas, balki qarama-qarshi tomon zimmasiga yuklaydi.
Taraflar o‘rtasida isbotlash majburiyati taqsimlanishining maxsus qoidalari ichida nisbatan keng tarqalgan turi dalillar prezumpsiyasi, ya’ni muayyan faktning mavjud bo‘lishi yoki bo‘lmasligini uning aksi isbotlanmagunga qadar taxmin qilishdir. Mazkur qoida mehnatga oid nizoli ishlarda ko‘p uchraydi. Masalan, xodimga mehnatda mayib bo‘lganligi natijasida zarar yetkazilsa, xodim zarar uchun javobgar bo‘ladigan shaxs harakatida ayb bo‘lish-bo‘lmasligini isbotlashdan ozod etiladi. Ushbu holatda zarar yetkazilishida aybi yo‘qligini ikkinchi taraf (ish beruvchi) isbotlab berishi kerak. To ish beruvchi buni isbotlamagunicha u zarar yetkazishda aybli deb faraz qilinadi. Masalan, MKning 189-moddasi uchinchi qismiga ko‘ra, mehnatda mayib bo‘lish oqibatida yoki o‘z mehnat vazifalarini bajarishi bilan bog‘liq holda sog‘lig‘ining boshqacha tarzda shikastlanishi sababli xodimga yetkazilgan zararni ish beruvchi, basharti zarar uning aybi bilan kelib chiqmaganligini isbotlab berolmasa, to‘lashi shartligi belgilab qo‘yil-gan. Shuningdek, o‘z mehnat vazifalarini bajarayotgan vaqtida yuqori xavf manbai natijasida xodimning sog‘lig‘iga yetkazilgan zararni ish beruvchi, basharti zarar uni bartaraf qilish mumkin bo‘lmagan kuchlar tufayli yoki jabrlanuvchi qasddan qilganligi oqibatida kelib chiqqanligini isbotlab berolmasa, to‘lashi shart.