2-MAVZU. DAVLAT VA HUQUQNING
KELIB CHIQISHI
Mavzuning asosiy yo‘nalishlari:
Jamiyat tushunchasi.
Jamiyat mavjud bo‘lishi shakllarining xilma-xilligi.
Jamiyat rivojlanishiga ta'sir etuvchi omillar.
Davlatgacha bo‘lgan jamiyatlarda ijtimoiy normalar va ijtimoiy hokimiyat.
Davlat – jamiyat mavjud bo‘lishining bir shakli sifatida.
Davlat va huquqning vujudga kelishi to‘g‘risidagi nazariyalar.
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida jamiyat, davlat va huquq masalalari.
2.1. JAMIYAT TUSHUNCHASI
Davlat va huquq hodisalari jamiyat taraqqiyotining muayyan bosqichidagi mahsuli hisoblanadi. Davlat va huquq jamiyat ichida yuzaga keladi va rivojlanadi. Shu bois davlat va huquq hodisalarini o‘rganishda jamiyat va uning rivojlanish bosqichlari, turli hududlarda namoyon bo‘lish shakllari, uning rivojiga ta'sir qiluvchi omillar, jamiyat siyosiy tizimi bilan bog‘liq masalalarni o‘rganish muhim ahamiyatga ega.
Jamiyat so‘zining lug‘aviy ma'nosini tahlil qiladigan bo‘lsak,
u “jam bo‘lish”, “uyushish” kabi tushunchalarni anglatadi. O‘z navbatida, jamiyat tushunchasiga tor va keng ma'noda yondashish mumkin. Tor ma'noda jamiyat – bu kishilarning ma'lum bir maqsad yo‘lida birlashgan uyushmasidir. Masalan, oila, siyosiy partiyalar, mehnat jamoalari, ijodiy uyushmalar va boshqalar.
J
Jamiyat – bu tarixiy taraqqiyotning muayyan bosqichida vujudga kelgan ijtimoiy munosabatlar mahsuli.
amiyat – bu kishilar o‘rtasidagi o‘zaro turli xil (iqtisodiy, oilaviy, ma'naviy, jamoaviy, diniy va boshqa) munosabatlar va aloqalarning murakkab tizimi. O‘zbek tilining izohli lug‘atida jamiyatga quyidagicha ta'rif beriladi, ya'ni jamiyat – bu tarixiy taraqqiyotning ma'lum bosqichida moddiy boyliklar yaratishning muayyan usullari va muayyan ishlab chiqarish munosabatlari bilan xarakterlanadigan ijtimoiy munosabatlar majmuidir. Har qanday jamiyat o‘ziga xos bir butun ijtimoiy tizim bo‘lib, u muayyan darajada ijtimoiy munosabatlarning uyushganligi, tartibga solinganligi bilan farqlanadi. Jamiyat uchun boshqaruv (ijtimoiy hokimiyat)ning va kishilar xulq-atvorini umumiy qoidalar yordamida tartibga solish (ijtimoiy normalar)ning muayyan tizimi xos ekanligini aytib o‘tish mumkin.
Jamiyatda, avvalambor, biologik qonunlar emas, balki ijtimoiy qonunlar harakatda bo‘ladi1.
Aytish lozimki, jamiyatning o‘zi individlarning oddiy majmuasi emas. Jamiyat – bu moddiy ne'matlarni ishlab chiqarish, ayirboshlash, taqsimlash va iste'mol qilish bilan bog‘liq kishilar o‘rtasidagi o‘zaro aloqalar va munosabatlarning mahsuli, murakkab ijtimoiy tizimdir.
Jamiyatga ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va ma'naviy munosabatlar mahsuli sifatida qarash quyidagilarni tushunishga yordam beradi:
birinchidan, unga tarixiy-huquqiy nuqtai nazardan yondashish turli xil ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalarni ajratib ko‘rsatishga;
ikkinchidan, ijtimoiy hayotning o‘ziga xos (iqtisodiy, siyosiy, ma'naviy) tomonlarini aniqlashga;
uchinchidan, ijtimoiy munosabat subyektlari (shaxs, oila, millat, davlat va boshqalar)ni aniq ifodalashga.
Jamiyatning muhim jihati shundan iboratki, u insonlarning o‘zaro aloqalar tizimini ifodalaydi.
Inson jamiyat bilan o‘zaro aloqada bo‘la turib rivojlanadi, o‘zining ijtimoiy mohiyatiga ega bo‘lgan xususiyatlarini rivojlantiradi (kengaytiradi, o‘stiradi) hamda jamiyat taraqqiyotiga ta'sir ko‘rsatadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |