Zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

O'zbekiston Respublikasi qonuni
“Elektron tijorat to‘g‘risida”, 9-modda

Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, elektron tijorat - bu moddiy tovarlar va xizmatlarni Internet orqali sotib olish va sotish jarayoni. U bir nechta tomonlarni va tranzaktsiyani qayta ishlash uchun ma'lumotlar yoki valyuta almashinuvini o'z ichiga oladi. Bu kompaniyaning onlayn ishlashi uchun zarur bo'lgan barcha jarayonlarni o'z ichiga olgan elektron biznes deb nomlanuvchi yirik sanoatning bir qismidir. Elektron tijorat korxonalarga (ayniqsa, tor doiradagi korxonalarga, masalan, kichik korxonalarga) o'z mahsulotlari yoki xizmatlarini arzonroq va samaraliroq tarqatish kanallarini taqdim etish orqali kengroq bozorga kirishga yordam berdi.

Axborot vositachisi – elektron tijoratda elektron hujjatlar va elektron xabarlar aylanishi bilan bog‘liq xizmatlar ko‘rsatuvchi yuridik shaxs. Jumladan: elektron tijorat ishtirokchilarining elektron hujjatlari va elektron xabarlari aylanishi bo‘yicha xizmatlar ko‘rsatuvchi telekommunikatsiya tarmoqlari operatorlari va provayderlari; elektron tijorat ishtirokchilari uchun to‘lov tizimlariga kirish va to‘lovlarni amalga oshirish bo‘yicha xizmatlar ko‘rsatuvchi banklar; elektron yarmarkalar, auktsionlar va tanlovlar tashkil etuvchi yuridik shaxslar; elektron tijorat ishtirokchilarining elektron hujjatlari va elektron xabarlarini saqlash bo‘yicha xizmatlar ko‘rsatuvchi yuridik shaxslar. Qonun hujjatlariga muvofiq boshqa yuridik shaxslar ham axborot vositachilariga kiritilishi mumkin. O'zbekiston Respublikasi qonuni “Elektron tijorat to‘g‘risida”, 12-modda

Dunyodagi vaziyatga e’tibor qaratsangiz, xalqaro tashkilotlar bu tushunchalarni o‘ziga xos tarzda talqin qilayotganiga guvoh bo‘lasiz. Misol uchun, 1996 yilda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Xalqaro savdo huquqi bo'yicha komissiyasi (UNCITRAL) tomonidan elektron tijorat to'g'risidagi namunaviy qonunning qabul qilinishi milliy me'yoriy-huquqiy bazani ishlab chiqish uchun asosiy hujjat yaratdi, unga ko'ra, bugungi kunda ham elektron tijorat ko'rib chiqilmoqda. axborotni uzatish va saqlashning muqobil qog'oz usullaridan foydalanishi mumkin bo'lgan elektron vositalardan foydalangan holda ma'lumotlar almashinuvi orqali amalga oshiriladigan operatsiya. O'z navbatida, JST o'zining dastlabki ta'riflarida bu hodisani elektron vositalar yordamida faoliyatni (ishlab chiqarish, tarqatish, marketing, sotish, tovarlar va xizmatlar yetkazib berish) amalga oshirish sifatida tushunadi. Tijorat bitimi uchta asosiy bosqichga bo'linadi: reklama va qidiruv; buyurtma berish va to'lash; yetkazib berish. Ushbu operatsiyalar elektron shaklda amalga oshirilishi mumkin va shuning uchun ushbu turdagi tijorat doirasiga kiradi.

Milliy reestr. Elektron tijorat sub'ektlarining milliy reestri - bu ichki elektron tijorat sub'ektlari to'g'risidagi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan yagona elektron bank. Uning asosiy vazifalari va yo‘nalishlari qatoriga quyidagilar kiradi: elektron tijoratni joriy etish va rivojlantirish holatini tizimli monitoring va baholash, shu jumladan, axborot tizimlari va resurslarini joriy etish samaradorligini o‘rganish; maqsadli tahlil qilish va elektron tijoratni samarali rivojlantirish bo‘yicha amaldagi qonunchilikni takomillashtirish bo‘yicha takliflar tayyorlash. Milliy reyestr 2018-yil 1-iyuldan elektron formatda www.e-tijorat.uz internet portalida ishga tushirildi. Saytda ro'yxatga olish uchun ariza berish bo'yicha ko'rsatmalar va aloqa telefon raqami mavjud bo'lib, unga qo'ng'iroq qilish orqali siz qiziqqan masala bo'yicha kerakli ma'lumotlarni olishingiz mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi huzuridagi “Elektron hukumat” tizimini rivojlantirish markazi (markazi) Milliy reyestrning operatori bo‘lib, u shuningdek, joriy etish, shakllantirish va yanada rivojlantirish bilan shug‘ullanadi. registr. Reyestrga faqat elektron tijoratda tovar va xizmatlarni sotishdan tushgan daromadi umumiy summaning kamida 80 foizini tashkil etuvchi, bank sertifikati va tovarlarni (ishlarni) sotishdan olingan daromadlar to‘g‘risidagi hisobot-hisob-kitob bilan tasdiqlangan elektron tijorat subyektlari kiritiladi. , xizmatlar) elektron tijoratda. Ushbu subyektlar reestrga kiritilganda 2 foizlik stavka bo‘yicha yagona soliq to‘lovi to‘lovchilari hisoblanadi. reestrini shakllantirish va yanada rivojlantirish. Reyestrga faqat elektron tijoratda tovar va xizmatlarni sotishdan tushgan daromadi umumiy summaning kamida 80 foizini tashkil etuvchi, bank sertifikati va tovarlarni (ishlarni) sotishdan olingan daromadlar to‘g‘risidagi hisobot-hisob-kitob bilan tasdiqlangan elektron tijorat subyektlari kiritiladi. , xizmatlar) elektron tijoratda. Ushbu subyektlar reestrga kiritilganda 2 foizlik stavka bo‘yicha yagona soliq to‘lovi to‘lovchilari hisoblanadi. reestrini shakllantirish va yanada rivojlantirish. Reyestrga faqat elektron tijoratda tovar va xizmatlarni sotishdan tushgan daromadi umumiy summaning kamida 80 foizini tashkil etuvchi, bank sertifikati va tovarlarni (ishlarni) sotishdan olingan daromadlar to‘g‘risidagi hisobot-hisob-kitob bilan tasdiqlangan elektron tijorat subyektlari kiritiladi. , xizmatlar) elektron tijoratda. Ushbu subyektlar reestrga kiritilganda 2 foizlik stavka bo‘yicha yagona soliq to‘lovi to‘lovchilari hisoblanadi.
Zamonaviy biznes dunyosida axborot texnologiyalari oxirgi o'rindan uzoqda: tizim hisobi yoki ishlab chiqarish elementi kabi deyarli har bir jarayon avtomatlashtirilgan. Blokcheyn texnologiyasining paydo bo'lishi bilan biznes tranzaksiya jarayonlarini optimallashtirish mumkin bo'ldi va aqlli shartnoma kabi narsaning paydo bo'lishiga olib keldi.
Har qanday bitimni tuzish jarayoni, eng avvalo, shartnoma loyihasini tuzish bo'lib, unda ishtirok etuvchi tomonlarning barcha shartlari, huquq va majburiyatlari ko'rsatilgan. Biroq, shartnomalarning aksariyatida nafaqat shartnoma tuzuvchi tomonlar, balki vositachilar - banklar, notariuslar, registratorlar, tartibga soluvchi organlar ham mavjud. Blokcheyn texnologiyasining (blokcheyn) faol rivojlanishi tufayli bu ehtiyoj o‘tmishda qolmoqda – oddiy shartnomalar o‘rnini “aqlli” kontraktlar, ingliz tilidan — aqlli shartnomalar egalladi. Aqlli shartnoma nima? Aqlli shartnoma - bu shartnomani bajarish jarayonini avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan algoritm. Oddiy qilib aytganda, bu qoidalar to'plami va bajarish uchun harakatlar ketma-ketligi. Ushbu qoidalar shartnoma shartlarini muhokama qilish uchun saqlanadi, keyin avtomatik ravishda tekshiriladi,
Oddiy tovar-pul operatsiyasi misolida aqlli kontraktning ishlash prinsipini ko'rib chiqaylik. Aytaylik, siz boshqa shaharlik odamdan onlayn savdo maydonchasida noutbuk sotib olmoqchisiz. Muammo shundaki, sizda mahsulot sharhlarini ko'rish imkoniyati yo'q va sotuvchi zudlik bilan oldindan to'lovni so'raydi. Oldindan to'lov kerak, chunki sotuvchi, agar u posilkani etkazib berishda naqd pul bilan yuborsa, siz uni olmaysiz va u oldinga va orqaga jo'natish uchun pul yo'qotishidan qo'rqadi, ya'ni u yo'qotishlarni oladi. Siz, o'z navbatida, sotuvchi firibgar bo'lib chiqishidan, pulingizni o'zlashtirib olishidan va tovar jo'natmasligidan yoki noto'g'ri narsa jo'natmasligidan qo'rqasiz.
UchunShu maqsadda har ikki tomonning shartnomada belgilangan majburiyatlari bajarilishini nazorat qiluvchi, shuningdek, bitim shartlarini buzganlik yoki bajarmaganlik uchun jarimalarni avtomatik tarzda undiradigan dastur ishlab chiqildi. Aqlli kontraktlar tranzaksiya xavfsizligini ta'minlaydi va kriptografiyaga asoslanganligi sababli shartlarni noaniq talqin qilish xavfidan xoli. Bu moddiy jihatdan foydaliroq bitimlardir, chunki shartnoma bajarilmasa, shaxs advokatlarga, vositachilarga pul to'lashi yoki sudga da'vo qilishi shart emas. Bundan tashqari, bitim shartlarining bajarilishi uchinchi shaxslarning ishtirokisiz ularni qo'llab-quvvatlash uchun minimal xarajatlar bilan avtomatik ravishda amalga oshiriladi. Aqlli kontrakt texnologiyasi quyidagi prinsipga muvofiq amalga oshiriladi: Bir kishi tranzaktsiyani amalga oshiradi. Ushbu operatsiya tengdosh tugunlarning kompyuter tarmog'iga yuboriladi (tugunning boshqa nomi - bu tugun); Tugunlar tarmog'i tranzaktsiyani tasdiqlaydi va foydalanuvchining holatini belgilaydi; Tasdiqlangandan so'ng, tranzaktsiya boshqa tranzaktsiyalar bilan birlashtiriladi va blokcheynda noyob o'rinni egallagan va o'zgartirib bo'lmaydigan raqamli registrning yangi blokini tashkil qiladi. Keyin tranzaktsiya tugallangan deb hisoblanadi.
To'liq huquqli tranzaktsiya - kripto valyutasida mablag'larni o'tkazish, shuningdek, ma'lumotlarni, shu jumladan shartnomalarni uzatish. Birinchidan, shartnomaning aktivlari va shartlari kodlanadi va blok zanjiriga joylashtiriladi, so'ngra shartnoma bir nechta tarmoq tugunlari bo'ylab taqsimlanadi va shart ishga tushirilgandan so'ng amalga oshiriladi. Tomonlarning majburiyatlarining bajarilishi avtomatik ravishda tekshiriladi.
Shunisi e'tiborga loyiqki, aqlli shartnomalar faqat tranzaktsiyalarga javob beradi. Dasturga aktiv yoki valyuta o'tkazilganda, u shartnoma shartlarining bajarilishini nazorat qilishni boshlaydi. Ular tugallanishi bilan sotuvchi pulni oladi, xaridor esa tovarni oladi.
Aqlli shartnomaning elementlari quyidagi ob'ektlardir:
Shartnoma mavzusi. Dastur shartnoma tuzilgan tovarlar yoki xizmatlarga kirish huquqiga ega bo'lishi va ularga kirishni avtomatik ravishda berish yoki rad etish imkoniyatiga ega bo'lishi kerak. Barcha ishtirokchilar o'zlarining maxfiy kalitlari bilan shartnomani imzolash orqali shartnomani boshlashadi.