Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

14.4. Суриштирув органлари ривожланишининг босқичлари 
Дастлаб 
суриштирув 
органлари 
Туркистонда 
(ҳозирда 
Ўзбекистон ҳудудида) 1864 йилдан кейин пайдо бўлган
1
. Туркистон 
ўлкасининг мустамлака қарамлиги шароитида суриштирув бир қатор 
ҳолатларда дастлабки тергов ўрнида амалга оширилар эди. Чор 
ҳукумати ўз манфаатларини ҳимоя қилар эди ҳамда шу мақсадларда 
Ички ишлар вазирлиги Туркистон қўриқлаш бўлинмаси ва айрим 
шаҳарларнинг 
жандарм-полиция 
бошқармалари 
мансабдор 
шахсларини ишга солар эди, улар тараққийпарвар кишилар 
фаолиятига қарши қонунсизлик ва ўзбошимчаликни амалга 
оширишар эди. Кўрсатилган вақтдан бошлаб ҳозирги давргача 
суриштирув органлари тўлдирилиб, ўзгартириб, ривожлантирилиб 
келинмоқда. 
Хидоятов 
Б.Б. 
Ўзбекистон 
Республикасида 
суриштирув 
органлари (институти) пайдо бўлиши ва тараққий этишининг 
қуйидаги босқичларини кўрсатишни таклиф қилади:
I босқич – 
октябр тўнтаришигача (1917 йилнинг октябрь 
ойигача) бўлган суриштирув органларининг пайдо бўлиши. Бу давр 
мобайнида қуйидагилар суриштирув органларига кирар эди: 1) ИИВ 
1
Тарихий очерк Б.Б.Хидоятовдан олинган. Дознание в Республике Узбекистан. Учебное пособие. Под общ. ред. 
проф. Абдумажидова Г.А. – Т.: ТГЮИ, 2005. – 105 Б. 

---

133 
Туркистон қўриқлаш бўлинмасининг мансабдор шахслари; 2) айрим 
шаҳарлар жандарм-полиция бошқармалари. 
II
босқич –
октябр тўнтаришидан (1918-1958 йй.) кейинги 
суриштирув органларининг пайдо бўлиши ва ривожланиши. Мазкур 
босқичда суриштирув органларининг қуйидаги янги органлари пайдо 
бўлган эди: милиция, жиноят қидирув бўлими, солиқ, санитария, 
техника, савдо инспекциялари ва меҳнат инспекциялари органлари, 
ҳукумат муассасалари ва мансабдор шахсларга бўйсунадиган 
шахсларнинг ноқонуний ҳаракатлари тўғрисидаги ишлар бўйича 
мансабдор шахслар.