Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

30-боб. ПОРАХЎРЛИКНИ ТЕРГОВ ҚИЛИШ УСЛУБЛАРИ 
 
1-§.
 Порахўрликнинг криминалистик тавсифи 
 
Порахўрлик ҳар доим мансабдор шахснинг хизмат вазифаларини ўз 
ғаразли мақсадлари йўлида суиистеъмол қилиши билан боғлиқ ва кўпгина 
ҳолларда яширинча, гувоҳларсиз юз беради. Порахўрликда жиноят субъе-
ктларининг одатий алоқа схемаси қуйидагича: пора берувчи – пора олув-
чи, баъзан эса, пора берувчи – воситачи – пора олувчидан иборат. Маса-
лан, савдо соҳасидаги порахўрликда пора олувчининг бир неча воситачи 
билан алоқаси одатийдир. Бунда воситачилар мустақил, баъзан эса ўзаро 

---

хизмат билан боғлиқ бўладилар. Воситачи ўзининг улушини олган ҳолда 
жиноятни сир тутишга ҳаракат қилади ва одатда порахўрлик ташаббуско-
рининг ишончли одами бўлади. Бу алоқа бажарилиши жараѐни ниҳоятда 
сир сақланади. Порахўрлар пора берувчи жиноят устида қўлга тушганда 
қандай баҳона тўқишини аввалдан тайѐрлаб қўяди. Жиноятни беркитиш-
нинг турли усуллари бор: «совға қилиш», «қарз бериш», корхонанинг 
штатига ишчи, ходим сифатида қабул қилиш ва маош тўлаш ѐки моддий 
рағбатлантириш ва ҳоказо. 
Порахўрликнинг натижаси ҳар доим ҳам моддий қайд қилинмайди. 
Аммо бир қатор вазиятларда жиноятга алоқадор шахсларнинг бармоқ из-
лари пора предметида, ўрамда қолади, баъзан эса порахўрликнинг бошқа 
излари ҳам сақланиб қолади (товар чеклари, этикеткалар, пул, қимматбаҳо 
нарсалар, жиноятчиларнинг шахсий ѐзувлари ва бошқалар). 
Порахўрлик кўпгина ҳолларда давлат ѐки жамоат мулкини талон-
тарож қилиш, хизмат ваколатларини суиистеъмол қилиш ва бошқа жино-
ятлар билан боғлиқ. 
Порахўрликнинг криминал тавсифи жиноят содир этишнинг 
қуйидаги типик ҳолатлари билан боғлиқ: а)пора берувчининг манфаатла-
рини кўзловчи ноқонуний ҳаракатлар билан боғлиқ порахўрлик; б) пора 
берувчининг манфаатларини кўзловчи қонуний ҳаракатлар билан боғлиқ 
порахўрлик, масалан: уй-жой ѐки бирор маблағ олишни тезлаштириш 
мақсадида; в) воситачиларсиз пора бериш ва олиш; г) воситачилар ѐрда-
мида пора бериш ва олиш; д) тамагирлик йўли билан пора олиш; е) тама-
гирликсиз пора олиш.