Ўзбекистон республикаcи олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети

Ёзма ишлар: эссе

• 
  Беш дақиқалик эссе
  

• 
  Асосланган эссе
  

• 
  Илмий кўринишдаги матнларни ёзиш
  

МАТННИ ЁЗИШ

 Ушбу бўлим ёзма шаклда маълумотни узатиш хусусиятлари ва қоидаларига бағишланади.

Хат – оғзаки фаолиятнинг сермаҳсул тури бўлиб, мулоқот ҳолатига мос келадиган ахборотни узатиш ёзма шаклини ўзига мақсад қилиб қўяди, гаплашиш механизмига эга бўлади


ИЛМИЙ МАТН ТУРЛАРИ

Режа


Режа – энг қисқа ёзма матн:

• 
  фикрлар кетма-кетлигини ўзида мужассам этади ва умумлаштиради;
  
• 
  матн мазмунини очиб беради;
  
• 
  манба мазмунини хотирада тиклайди;
  
• 
  конспект ва тезислар ўрнини босади;
  
• 
  ҳар хил турдаги ёзишмалар, маъруза, хабарнома, ҳисобот тузишга ёрдам беради;
  
• 
  амалдаги ёзмани яхшилайди;
  
• 
  ўз-ўзини назорат қилишни тезлаштиради;
  
• 
  эътиборнинг бир нуқтада бўлишлигига ва машғулотларни рағбатлантиришга имкон беради;
  
• 
  яхши таниш матннинг хотирада пайдо бўлишида фойдаланилади.
  

ЛЕКИН: ҳақиқатдаги мазмунни узатмайди, фақат унга йўналиш беради ва узатиш схемасини кўрсатади.


Матнни ўқинг. Асосий фикрни ифода этадиган ҳар бир хат боши учун савол тузинг. Оддий ёки мураккаб матн режасини режасини тузинг. Тушунтиринг. Нима учун ушбу ҳолатда у ёки бу турдаги режа танлаб олинди?

Режа қисмларини тузилган саволлар билан солиштиринг. Шакл ва мазмун бўйича улар ўртасида қандай фарқланиш мавжуд?

КОНСПЕКТ

-режа, кўчириб олинган матн ва тезисларни бирлаштириш тушунилади;

-ифоданинг ички мантиқини кўрсатади;
-асосий хулоса, фактлар, исботлар, услубларни ўзида мужассам этади;
-материалга бўлган унинг тузувчиси муносабатини акс эттиради;
-фақатгина тузувчи эмас, балки бошқа китобхон томонидан ҳам фойдаланиш мумкин.

 Кўп сўзлардан, ортиқча иқтибос (цитата) келтиришдан, мантиққа зарар келтирувчи матн стилистик хусусиятларини сақлашга ҳаракат қилишдан эҳтиёт бўлинг.