Ўзбекистон республика қурилиш вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти “Қурилиш конструкциялари” кафедраси

Талаб қилинади: Фермани қисмларидаги кучларни ва қисм юзаларини ҳисоблаш:


Бошланғич маълумотлар:

Фермани узунлиги l = 27 м.

Тугун орасидаги масофа b = 2.7 м.
Фермани баландлиги h = 2.7 м.
Ҳисобий қаршиликR_y=28кН/см²
Қор юки с₀= 0.7 кН/м².
Фермани кадами S= 6м.
Бино узунлиги H=60м

Бино иситилади, ферманинг боғланиши шарнирли. Фермани ҳисоби ва унинг қисмларини лойихалаш куйидаги боскичлардан иборат:

1.Ферманинг геометрик чизмасини аниклаш.

Тугун Сарров Тиргак

h=2,7

b= 2,7b= 2,7 Тагсарров хавон


L= 30 м

2. Юкларни аниқлаш.

Фермани қисмларига доимий ва вақтли юклардан ташқари, ферманинг ўз оғирлигидан тугунлардан ва том қатламида хосил бўладиган юклар хам таъсир этади.
Қуйидаги мисолда вақтли юк сифатида қор қатламидан хосил бўлган юк қабул қилинади.
Ферманинг 1м² горизонтал юзадаги меъёрий оғирлигини қуйидаги формула билан аниқлаймиз.
q= k х l= 0.01 x27 = 0.27кН/м²=270кН/м²
k=0.01 kH/м3– ферма оғирлиги коэффициенти.
k коэффициенти пайвандли (сваркали) фермаларда ҳисобга олинади.
Фермага таъсир этаётган юкларни жамлаш

№	Юклар	Меъёрий юк. Н/м^2	Юк бўйича мавсумий коэф.	ҳисобий юк. Н/м^2
	Доимий юклар.
1.	Сувдан химоя қатлам	150	1.3	195
2.	Асфальт сувоқ қалинлиги	350	1.3	455
3.	Иссиклик ўтказмайдиган катлам (пенобетон) қалинлиги b=8 мм; g=580 кг/м^3	470	1.2	556,8
4.	Буғдан ҳимоя қатлами	50	1.2	60
5.	Пўлат ёпма	330	1.05	346,5
6.	Тугунлар	50	1.05	52,5
7.	Тўсинлар	150	1.05	157,5
8	Боғланишлар	50	1.05	52,5
9.	Ферма	270	1.05	283.5
Жами:				2159,3
Вақтли юклар
1.	Қор юки	700	1.4	980
Жами:				3139.3

Ферманинг 1м узунлигига тушаётган ҳисобий юк.
q=q_*s
q= 3,139 x 6 = 18.84кН/м
Тугунлардаги ҳисобий юкдан хосил бўлган кучни аниклаш.
Ферма ва юклар симметрик эканини назарга олиб ҳисобни ферманинг ярми учун бажарамиз. Ферма кисмларидаги ички кучларнинг курилиш механикаси чизма усулидан фойдаланиб муносабат чизмасини курамиз.
Ферманинг ҳисоб чизмаси сифатида бутун узунлиги бўйича тенг таъсир этувчи бирлик юк таъсирини қабул қиламиз.
Тугунга тушаётган бирлик юк тугунлар орасидаги масофанинг яримига тенг.
q=1



F₁=1.35 F₂=2.7


R_a=15 R_b=15

F1=q (b₀+b₁) /2= 1 (0+2.7) /2= 1.35

F2=q (b₁ +b₂ )/2 =1 (2.7+2.7) /2=2,7
R_a=R_b=(2F₁+9F₂)/2=(2*1.35+9*2.7)/2=13,5
Ферманингқисмларидаги кучларни аниклаш

1. 
   Фермани 1:100 мастабда чизамиз.
   
2. 
   Ташқи кучларни қўйиб чизамиз, берк ва очиқ майдонларни белгилаб оламиз.
   
3. 
   Кучлар кўп бурчагини кўраётганда чизмада ташқи кучларни соат стрелкаси бўйича жойлаштирамиз.
   
4. 
   Фермага таъсир килаётган кучлар олдинги майдоннинг белгисини кучнинг бошланиши, кучдан кейингисини охиргиси деб қабул қиламиз.
   
5. 
   Ферма қисмларидаги кучларнинг тугун кесими усули билан аниқлаймиз ва шундай тугун танлаймизки, ундаги номаълумлар сони иккитадан ортиқ бўлмасин.
   
6. 
   Кучнинг ишорасини аниқлаш учун чизмага қараймиз. Агар куч тугунга йўналган бўлса, сиқилишга ва аксинча тескарийўналган бўлса, чўзилишга ишлайди.
   

Ферма қисмларининг кесим юзаларини танлаш

Кесим юзаларини танлашни пўлатнинг маркасини белгилашдан бошлаймиз.

Ферманинг асосий қисимига маркаси 18ПС ГОСТ 235-70-79 бўлган пўлатни қабул қиламиз. Бу пўлатнинг ҳисобий қаршилиги:
Rs = 28 кН/см²
Фасонка учун маркаси 18ПС бўлган ва ҳисобий каршилиги R_s = 23 кН/см² бўлган пўлаит қабул қиламиз.
Сарров қисмларининг ҳисоби. Сарров қисмларининг ҳисобий узунлиги l₀ сифатида тугунлар орасидаги масофа қабул қилинади.
l₀= 300 см
Кесим юзаларини танлашни энг катта куч таъсир этаётган Ж-7қисмдан бошлаймиз. N_Ж-7=508,7 кН.
Сарров қисмининг эгилувчанлиги = 80 деб қабул қиламиз. У холда марказий сиқилган қисмининг тўғри йўналиш бўйича эгилиш коэффициентини
 = га тенг деб оламиз.
қисмнинг талаб этилган кўндаланг кесим юзасини ҳисоблаймииз.


= =28,34 см2.

Атқ/2 = 28,34/2 = 14,17 см²

Бу ерда γ_n=0.95 бинолар бўйича хавсизлик коэффициенти 2-синф бинолар учун.

γ_с=0.95 (СНиП таблица 6)
l/ = см кесим юзасининг зарурий инерция радиуси (r).
Фасонканинг қалинлиги хавон ва тиргаклардаги кучларнинг миқдорига қараб, 2-жадвалдан қабул қиламиз. N=298кН бўлганда t=10 мм қабул қилинади.

N кН	260-400	410-600	610-1000
t мм	10	12	14

Натижагақараб сартаментдан 2та тенг томонли бурчак L110*7 мм

қабул қиламиз.
2А=2*15,2 =30,4 см²
Ix = 3,4см. Iy = 4,85 см.
Сарров қисмининг хақиқий эгилувчанлигини ҳисоблаймиз.
_х = l_o / i_x=270/3,4 =
_y = l_o / i_y=270/4,85 =

Эгилувчанликнинг энг катта қийматига қараб, коэффициент  ни аниқлаймиз.

_х= 80га қараб,  = 0,641
Сарров устиворлигини текширамиз.
=
Сарров бошқа қисмларини юқоридаги тартибда аниқлаймиз.