Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети м. С. Сапаев У. Т. Алиев

3.7. Фазалар сонини ўзгартирадиган трансформаторлар

Баъзи бир ҳолларда (МТ схемаларида, кабель магистралларида, тўғрилагичларда ва бошқаларда) уч фазали ўзгарувчан ток тармоғини бошқа сонли фазалар тармоққа ўзгартириш керак бўлади [11,12].

У ч фазали тармоқни олти фазали симметрик тармоққа ўзгартирувчи трансформаторни кўриб чиқамиз (3.28–расм). Бунинг учун оддий уч фазали трансформаторда иккита иккиталик (а, в, с ва а', b', c',) ўрамли, лекин ўралиш йўналишлари қарама-қарши бўлган чўлғамлар қилинади. Барча чўлғамлар “Y” схемада уланади. Иккиламчи а, в, с чўлғамларда бирламчи чўлғамлар ЭЮКлари фазасига мос тушадиган, а', b', c' чўлғамларда эса, бирламчи чўлғамлар ЭЮКлари фазасига қарама–қарши бўлган ЭЮКлар индукцияланади. Агар иккиламчи чўлғамлар нолинчи нуқталарини бирлаштирсак, иккиламчи занжирда симметрик фазали схема ҳосил бўлади.
3.28–расм. Уч фазали тармоқни олти фазали тармоққа айлантирувчи схема
С котт схемаси. Уч фазали ток тармоғини икки фазали ток тармоғига ўзгартириш учун иккита ТV1 ва ТV2 бир фазали трансформаторлардан фойдаланилади. А, В, С, учлар U_чиз чизиқли кучланишли уч фазали тармоққа уланади (3.29–расм).

3.29–расм. Скотт схемаси

ТV1 трансформаторнинг бирламчи А-В чўлғами W₁ ўрамлар сонига эга ва U_чиз=U_AB тўлиқ чизиқли кучланиш таъсирида бўлади. Шундай қилиб, бу чўлғамнинг ҳар бир ўрамига U_чиз/W₁ кучланиш тўғри келади. Тр2 трансформаторнинг бирламчи С-D чўлғами D учи орқали А-В чўлғам ўрта нуқтасига уланган бўлиб, 0,707×W₁ ўрамлар сонига эга ва U_CD=U_чиз×sin60^o=0,707×U₂² кучланиш таъсири остида бўлади. У ҳолда бу чўлғамнинг хар бир ўрамига 0,707×U_чиз/0,707×W₁=U_чиз/W₁, яъни Тр1 трансформатордаги каби кучланиш тўғри келади.
Демак, ҳар иккала трансформаторларнинг иккиламчи чўлғамларидаги кучланишлар қийматлари бўйича U_AB=U_CD=(W₂/W₁)×U_чиз га тенг ва фаза бўйича 90^ога сурилган. Диаграммадаги ab ва сd кесмалар орқали симметрик икки фазали занжирни ташкил қиладиган иккиламчи чўлғамлар келтирилган U'_AB, U'_CD кучланишлари кўрсатилган (3.29–расм).
Бир фазали схемани икки фазали схемага 180^ога фаза суриш орқали ўзгартириш мумкин. Бунинг учун бир фазали трансформатор иккиламчи чўлғамдан ўрта нуқта чиқарилади. Шундай қилиб, ўрамлар сони W'₂, W₂''(W₂'=W₂'') бир хил бўлган иккита ярим чўлғамлар, яъни қарама қарши фазадаги бир хил икки фазали кучланишлар олинади (3.30–расм) .

3.30–расм. Бир фазали токни икки фазали токка ўзгартириш схемаси