Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети алоқа қурилмаларининг электр таъминоти кафедраси

Амалий машқ


1-мисол. Қуйидаги берилганлар бўйича тўғрилаш қурилмасини ҳисоблаш: U_чиқ=28 В чиқиш кучланиши, I₀=1,35 А юклама токи, фильтрнинг умумий сиғими С_ф=300 мкФ ва пульсация коэффициенти К_п≤0,04.
Тўғрилаш схемасини асослаш ва диодлар (диодлар кўприги) турини танлаш, трансформатор параметрларини, силлиқловчи фильтрни ва унинг чиқишидаги пульсация коэффициентининг ҳисоблаш талаб қилинади.
1. Юклама қаршилиги қуйидаги ифода бўйича аниқланади:

2. Тўғриланадиган қувват қуйидагича аниқланади:

3. Ҳозирги вақтларда импульсли электр таъминоти манбаларида кўприксимон тўғрилаш схемалари кенг қўлланилмоқда. Уларнинг афзалликлари ўрта нуқтали схемага қараганда тармоққа тўғридан-тўғри улаш мумкинлиги, битта ярим даврли схемага қараганда эса тўғриланадиган кучланиш пульсациясининг кичиклиги ва диодларга қўйиладиган тескари кучланишнинг 2 маротаба камлигидир. Диодлар сифатида маълумотномадан тўғри йўналишда руҳсат этиладиган ўртача I_тўғ._ўр. ток 0,5 I₀ токдан кичик бўлмаган диод танланади:

Бундан ташқари диодлардаги руҳсат этиладиган максимал U_тес тескари кучланиш тўғрилаш схемасида диодларга қўйиладиган тескари кучланишдан катта бўлиши керак:

4. Юклама характерини аниқлаш учун сиғимнинг берилган қийматини юкламаси сиғимдан бошланадиган тўғрилагич учун минимал руҳсат этиладиган сиғим билан таққосланади:

Агар С_min > C_бер бўлса, юкламаси индуктив элементдан бошланадиган тўғрилаш схемаси танланади.

5. Диоднинг қаршилиги қуйидагича аниқланади:

бу ерда U_тўғ- диодда тўғри йўналишда кучланишнинг пасайиши;

E_бўс – тўғрилаш бўсағаси (E_бус = 0,7В).
6. Трансформатор чўлғамларининг актив ва индуктив қаршиликлари, дросселнинг актив қаршилиги қуйидагича аниқланади:

7. Тўғрилагичнинг чиқиш қаршилиги ва салт ишлаш электр юритувчи кучи қуйидагича аниқланади:

8. Трансформаторнинг иккиламчи чўлғамидаги кучланиш қуйидагича аниқланади:

9. Дроссель индуктивлигининг критик қиймати қуйидагича аниқланади:

бу ерда ω – фазалар сонига боғлиқ бўлган коэффициент 5.21-расмдаги схема учун ω = 0,5, ω = 2πf .

10. Пульсацияни берилган қийматидан кам олинишини таъминлайдиган дросселнинг индуктивлиги қуйидагича аниқланади:

бу ерда Δ_m – фазалар сонига боғлиқ бўлган коэффициент5.21-расмдаги схема учун Δ_m =0,376.

Фильтр дроссели стандартга мувофиқ танланади.
11. Дросселнинг танланган индуктивлиги учун критик юклама токи қуйидагича аниқланади:

12. Диод токининг таъсир этувчи қиймати қуйидагича аниқланади:

13. Иккиламчи чўлғам токининг таъсир этувчи қиймати қуйидагича аниқланади:

14. Иккиламчи чўлғам ишчи токининг таъсир этувчи қиймати қуйидагича аниқланади:



15. Трансформаторнинг габарит қуввати қуйидагича аниқланади:



16. Салт ишлашда юкламадаги кучланиш қуйидагича аниқланади:

17. Чиқиш кучланиши учун биринчи гармоника бўйича пульсация коэффициенти ҳисобланади. Фильтрнинг пулъсацияни силлиқлаш коэффициенти қуйидагича аниқланади:

бундан