Ўзбекистон – Хитой муносабатлари

Xitoy Xalq Respubliksi bilan O‘zbekiston Respublikasi qo‘rtasidagi iqtisodiy-ijtimoiy va madaniy hamkorlikning yo‘lga qo‘yilishi va uning yangi bosqichga ko‘tarilishi.


Siyosiy jabhada
XXR O‘zbekiston Respublikasini 1991 yil 27 dekabrda tan olgan va 1992 yil 2 yanvarda diplomatik aloqa o‘rnatilgan.
Ikki tomonlama hamkorlik barcha jabhalarni qamrab olgan bo‘lib, buning asosida o‘rnatilgan mamlakat rahbarlari orasidagi ishonch va do‘stlik rishtalari mavjud. Terrorizm, ekstremizm, fundamentalizm, narkotrafik va noqonuniy qurol savdosi sohalaridagi qarashlarning o‘xshashligi O‘zbekiston va Xitoy o‘rtasidagi o‘zaro xamkorlikni yanada chuqurlashtirishga olib kelmoqda.
Shartnoma-huquqiy sohada jami 168 davlatlar aro kelishuvlar mavjud.
Ikki davlat rahbarlarini doimiy tarzda tashriflarini kuzatish mumkin. Jumladan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovni 1992, 1994, 1999 va 2005 yillarda XXRga tashrif buyurgan. 2001 va 2006 yillarda SHXT doirasida Shanxay shaxriga va 2008 yil avgust oyida Pekin shaxriga bo‘lib o‘tgan 29-chi Olimpiada o‘yinlarida ishtirok etgan.


Iqtisodiy jabhada
1994 yilda tuzilgan savdo-iqtisodiy bitimga ko‘ra, ikki mamlakat o‘rtasidagi iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish uchun barcha sharoitlar yaratilgan. Xitoy O‘zbekistonning savdo sheriklari orasida eng yuqori o‘rinlarni egallaydi.
O‘zbekiston Repsublikasi davlat statistika qo‘mitasining ma’lumotlariga ko‘ra, 2008 yil ikki tomonlama tovar ayriboshlash 1,296 mln AQSH dollari (143,4%ga o‘sish) yetgan bo‘lsa, shandan 257,38 mln AQSH dollari (+81,9%) eksportni va 1,039 mlrd AQSH dolllari (+176,3%) import tashkil etgan.
2009 yil yanvar-fevral davrlarpida ikki tomonlama tovar aylanmasi 340 mln AQSH dollari (+112%), bundan XXRning eksporti 310 mln AQSH dolllari (+128,7%), import esa – 30 mln AQSH dollari (+30%) tashkil etdi.
Institutsional va investitsion hamkorlik
2006 yil avgust oyida Toshkent shahrida 7 savdo-iqtisodiy va ilmiy – texnikaviy hamkorlik bo‘yicha O‘zbek-Xitoy yig‘ilishi bo‘lib o‘tgan. Bunda 200 dan ortiq xitoylik kompaniyalash ishtirok etgan.
2007 yil aprel oyida Pekinda birinchi bor paxta savdosi bo‘yicha o‘zbek-xitoy yarmarkasi bo‘lib o‘tgan.
2006-2008 yillar 30 dan ortiq Xitoy kompaniyalari 4 sohadagi minitexnologiyalarga oid xalqaro yarmarkada ishtirok etdilar. (Toshkent, oktabr-noyabr 2006 yil, may 2007 yil va oktabr 2008 yil).
Neft va gaz sohasida invetsitsiyalar jadal ravishda rivojlanmoqda. Xitoyning milliy neft-gaz kompaniyasi Orol dengizi, Ustyurt, Buxoro-Xiva va Farg‘ona yerlarida geologiya qidiruv ishlari olib borilmoqda.
Muhim voqealardan biri bu 27-28 iyunda XXR davlat kengashi Bosh vaziri o‘rin bosari Li Kesyanning O‘zbekistonda tashrifi bo‘lib, tashrif chog‘ida 2 tomonlama muhim xujjatga imzo chekildi.
2009 yilning boshlarida O‘zbekiston Respublikasida jami 223 (XXR invetsitsiyalari) Xitoy kompaniyalari mavjud, bilardan: 180-SP, 43-100%lik Xitoy investitsiyasi asosida yengil sanoat, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash va xizmat ko‘rsatish sohalarida faoliyat olib bormoqda.