Œзбекистан республикаси олий ва œрта махсус таълим вазирлиги


§2. Кимѐвий газ анализаторлари



Download 2,94 Mb.
Pdf ko'rish
bet31/78
Sana23.05.2022
Hajmi2,94 Mb.
#608677
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   78
 
§2. Кимѐвий газ анализаторлари 


71 
Кимѐвий (абсорбцион) газ-анализаторларининг иши газ аралашмасининг 
текширилаѐтган компонент олиб ташланганидан кейин ҳажмий кенгайишига 
асосланади. Бу компонентни аралашмадан абсорбция, ѐқиш ѐки бошқа модда 
билан ютиш орқали ажратишимиз (йўқотишимиз) мумкин. 8.1 (а)-расмда СО
2
билан ишлайдиган газ анализоторининг чизмаси келтирилган. 
Текширилаѐтган газ ҳажмининг бир қисми ўлчов идиши В га тортилади. 
Сўнг, ўлчанган ҳажм (одатда 100 см
3
) ўювчи калий эритмаси солинган ютилиш 
идиши ЮИ орқали ўтказилади. Бу идишда СО
2
бутунлай ютилади. 
Текширилаѐтган газнинг қолган қисми эса газ ўлчаш қурилмасига келиб тушади. 
У ерда ютилган газга мос келувчи камайган ҳажм ўлчанади. 
8.1.(б) расмда эса кислородли газ анализаторининг чизмаси келтирилган.Бу 
чизма олдингисидан тубдан фарқ қилади. Унда ўлчов идиши В дан ташқари 
иккинчи, балландан бериладиган водородни ўлчовчи В
1
идиши ҳам мавжуд. 
Ютилиш идишининг ўрнига, олдида аралаштиригич А ўрнаштирилган электр 
печи П жойланган. Печдан сўнг водородни ѐнишидан ҳосил бўлган сув 
буғларини йиғувчи конденсация идиши бор. Газнинг қолган қисми ўлчаш 
қурилмасига йўлланади. 


72 
8.1.-расм. Абсорбцион газ анализаторлари. 
§3. Термокондуктометрик газ анализаторлари 
Термокондуктометрик газ анализаторларининг ишлаш принципи газ 
аралашмаси иссиқлик ўтказиш қобилиятининг текширилаѐтган компонент 
концентрациясига боғлиқлигига асосланган. Агар бинар аралашмадаги 
компонентларнинг иссиқлик ўтказувчанлиги ҳар хил бўлса, бу усулни қўллаш 
қулай. Кўп компонентли газ аралашмасини анализ қилишда юқоридаги усулни 
қўллаш мумкин, лекин аниқланмайдиган компонентларнинг иссиқлик 
ўтказувчанлиги бир-биридан унча фарқ қилмай, аниқланаѐтган компонентнинг 
иссиқлик ўтказувчанлиги улардан анча фарқ қилиши керак. 
Газ аралашмасининг иссиқлик ўтказувчанлигиня ўлчаш учун анализ 
қилинаѐтган аралашма билан тўлдирилган камерага жойлаштирилган 


73 
қиздириладиган ўтказгичдан фойдаланилади. Агар ўтказгичдан камера 
деворларига фақат иссиқлик ўтказувчанлик туфайлигина иссиқлик берилса 
ўтказгич берадиган иссиқлик Q ва камера деворларининг атроф-муҳит 
температурасига боғлиқ бўлган температураси ўзгармас бўлганида газ 
аралашмасининг иссиқлик ўтказувчанлиги ўтказгичнинг температурасини, 
бинобарин, унинг ўтказувчанлигини бир хил қийматда аниқлайди. Ўтказгич 
сифатида электр қаршилигининг температура коэффициенти юқори ва кимѐвий 
жиҳатдан чидамли металл симдан фойдаланилади; платина кўпроқ, вольфрам, 
никель, тантал камроқ ишлатилади. 
Термокондуктометрик газ анализаторларнинг ўлчаш элементлари ўзи 
қизийдиган қаршилик термометри режимида ишлайдиган, платина тола 
жойлашган камера шаклидаги ўзгарткичдан иборат. Газ аралашмаси 
таркибининг ўзгариши унинг иссиқлик ўтказиш қобилиятини ўзгартиради, 
натижада қизиган тола ва газ аралашмаси ўртасида узаро иссиқлик 
алмашувининг интенсивлиги ҳам ўзгаради. Толанинг электр қаршилиги 
текширилаѐтган компонент концентрациясини билдиради. 
Бу турдаги саноат газ анализаторларида ўлчашнинг дифференциал усули 
қўлланилади, бунда текширилаѐтган ва намуна газ аралашмаларининг нссиқлик 
ўтказувчанлиги ишловчи ва солиштирма камералар ѐрдамида солиштирилади. 
Ишловчи камера оқиб ўтадиган қилиб ишланади, солиштирма камера эса 
таркибига концентрацияси ўлчашнинг пастки, ўрта ва юқориги чегарасига мое 
келадиган ўлчанаѐтган компонент кирган газ аралашмаси билан тўлдирилади. 
Ўлчаш схемалари бевосита ҳисоблаш ѐки автоматик мувозанатлаш 
принципига кўра қурилади. Ўқув плакатида келтирилган кўрсатилган 
термокондуктометрик газ анализатори концентрацияни мувозанатлашган кўприк 
ѐрдамида ўлчайди. Доимий сарфга эга бўлган текширилаѐтган газ аралашмаси 
ишловчи камераларга келади. Кўприкнинг қолган елкасига эталон аралашмали 
Rt 2 ѐрдамчи камералар уланган. Сезгир элементнинг толалари кўприк 
схемасининг таъминлаш токи (СТМ- стабиллашган таъминловчи манба) 
ҳисобига қизийди. Кўприк схемаси реостат орқали созланади. Бу турдаги саноат 


74 
8.2- расм. Термокондуктометрик газ 
анализатори 
газ анализаторининг ўлчаш асбобпари стандарт автоматик компенсатор асосида 
бажарилади. Термокондуктометрик газ анализаторларида хато асосан, қуйидаги 
сабабларга кўра содир бўлади: 
а) атроф-муҳит температурасининг ўзгариши, бунда ўлчаш камераларининг 
деворларидаги температура ўзгаради; 
б) ўлчаш кўприги таъминловчи манба кучланишининг ўзгариши; 
в) газ аралашмасининг камералар (ячейкалар) орасида ўтиш тезлигининг 
ўзгариши; 
г) иккиламчи текширилмаѐтган компонентларнинг (хусусан, сув буғлари) 
мавжудлиги. 
Ўлчаш блокини термостатлаш ва стабиллашган таъминлаш манбаларидан 
фойдаланиш зарурати асбобни мураккаблаштиради ва қимматлаштиради. 
Ҳаводаги ѐки газ аралашмаларидаги (водороддан 
ташқари таркибида СО, СО
2
, СН
4
, N
2
ва 0
2
бўлган) 
водород миқдорини, шунингдек. кўп компонентли 
аралаш-маларда С0
2
миқдорини аниқлаш учун ТП 
типидаги 
термокон-дуктометрик 
газ 
анали-
заторларидан фойдала-нилади. 
Ўлчаш схемалари бевосита ҳисоблаш ѐки 
автоматик 
мувозанатлаш 
принципига 
кўра 
қурилади. 8.2-расмда кўрсатилган термокон-
дуктометрик газ анализатори концентрацияни мувозанатлашган кўприк ѐрдамида 
ўлчайди. Доимий сарфга эга бўлган текширилаѐтган газ аралашмаси R
t
l ишловчи 
камераларга келади. Кўприкнинг қолган елкасига эталон аралашмали 

Download 2,94 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   78




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish