Ózbekistan respublikasi joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministirligi

ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASI JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ BILIMLENDIRIW MINISTIRLIGI
Ózbekstan mámleketlik mádeniyat hám kórkem-óner institutı Nókis filialı


Ekonomikapáninenkursjumısı

Kurs jumısı pikirge berilgen sáne “_____”________2023-j	Kurs jumısı alınǵan sáne “_____”______2023-j
	Kurs jumısı tapsırılǵan sáne “____”______2023-j

Orınlaǵan: Saparbaev B
Qabıllaǵan: Abipova G
NÓKIS 2023

Tema: Kommerciya hám kommerciyaliq bolmaǵan tiykarda iskerlik júrgiziwshisi mádeniyat hám shólkemleri finansi

Mazmunı

Kirisiw 2
Tiykarǵı bólim 4
I-BAP. Mádeniyat hám kórkem óner tarawı mákemeleri 4
Komerciyaliq hám komerciyaliq bólmaǵan shólkemler 6
II-BAP. Teatr hám kórkem óner sarayları ekonomikası 17
Mádeniyat mákemelerinde dóretiwshilik arqalı payda alıw 20
Juwmaqlaw 30
Paydalanılǵan ádebiyatlar dizimi 32


KIRISIW
Mádeniyat hám kórkem óner tarawların rawajlandırıw, jáhán kólemindegi aldıńǵı tájiriybeler tiykarında maman kadrlar tayarlaw, jaslardıń materiallıq dárejesin kóteriwge qaratılǵan kóplegen qarar hám húkimler imzolanib, turmısqa nátiyjeni ámelde qollanıw etilip atır.
Jańa Ózbekstanda mádeniyat orayları iskerligin tupten reformalaw processlerinde tarawdı finanslıq támiynlewdiń jańasha sistemasın jáne de jetilistiriw maydanınan bir qansha ámeliy ilajlar ámelge asırılıp kelinip atır. Sebebi, búgingi bazar sharayatı mádeniy-aǵartıwshılıq tarawdıń materiallıq bazasın bekkemlew arqalı, onıń rawajlanıwı dawamlı bolıwın támiyinleytuǵın birden-bir faktor ekenligin tastıyıqlaydı.
Házirgi global ekonomika mádeniyat hám kórkem óner tarawına da tásir kórsetiwine qalmay, tarawdı finanslıq támiynlewdiń tiykarǵı faktorların hár tárepleme integraciyalawdı talap etedi. Kúshli jáhán bazarınıń ulıwma qásiyetine Prezidentimiz Sh. Mirziyoyev tómendegishe pikir bildirgen edi.
Jáhán bazarındaǵı ekonomikalıq jaǵday quramalılasdı, mámleketler ortasındaǵı ekonomikalıq munasábetler tábiyaatı tupten ózgerdi. Ekonomikalıq báseki asa kúsheyip, barǵan sayın keskin hám shápáátsiz tús alıp atır. Bunday ekonomikanıń úzliksiz rawajlanıwlasıp barıwın támiyinleytuǵın mexanizmlerdi engiziw, turaqlı ekonomikalıq rawajlanıw menen baylanıslı wazıypalardı puqta belgilep alıw máselesi aktual áhmiyetke iye bolıp atır. Milliy rawajlanıw strategiyasınıń ústin turatuǵın baǵdarlarınan biri de sonnan ibarat. Ámeliy nátiyjelilik, insan mápleri hám taǵı bir bar insan mápleri - ekonomikalıq reformalarımızdıń ózek máselesi bolıp tabıladı. Búgingi kúnde ekonomikanı jáne de rawajlandırıw boyınsha aldımızda qatar strategiyalıq wazıypalar turıptı. Olardıń barlıǵı ústin turatuǵın áhmiyetke iye esaplanadı.
Jańa Ózbekstanda ámelge asırılıp atırǵan islohatlarning strategiyalıq wazıypaların islep shıǵıwda barlıq tarawdıń finanslıq támiynlew dárekleriniń faktorların ápiwayılastırıw hám rawajlandırıw, usınıń menen birge olardıń sanın hám sapasın asırıw zárúr. Mádeniyat orayları Ózbekstan Respublikası Mádeniyat ministrligi hám bir neshe juwapker shólkem hám keńseler tárepinen finanslashtiriladi.
Soniń menen birge, Mádeniyat orayları iskerligin finanslıq támiynlew dárekleri:
Ózbekstan Respublikası Mámleket byudjeti qarjları;
2019 -jıl 30 -mart daǵı Ózbekstan Respublikası Ministrler Mekemesiniń 264-san sheshiminiń birinshi qosımshası menen tastıyıqlanǵan Mádeniyat orayları tuwrısında ulgili qaǵıydada belgilengen tiykarǵı wazıypalardan kelip shıǵıp, pullıq tusim tiykarda shólkemlestirilediǵan mádeniy-aǵartıwshılıq ilajlar, dógerekler, túrli xızmetler hám basqalar esabınan alınatuǵın dáramatlar;
yuridikalıq hám fizikalıq adamlardıń qáwenderlik qayırqomlıqları;
nızam hújjetlerinde qadaǵan etnmagan basqa derekler.
Oraylarda islengen pulli dógereklerdan túsetuǵın aqshalardıń 50 procenti olardıń materiallıq-texnikalıq bazasın bekkemlewge, qalǵan 50 procenti dógerek basshılarınıń mıynet haqına hám de olardı xoshametlewge sarplanadı.
Oraylardıń byudjet hám byudjetten tısqarı qarjları boyınsha esap -kitapı hám esabatı rayon (qala ) mádeniyat bólimleriniń oraylıq buxgalteriyası tárepinen byudjet mákemeleri ushın belgilengen tártipte júritiledi. Qaraqalpaqstan Respublikası, wálayatlar hám Tashkent qalasındaǵı oraylardıń byudjet hám byudjetten tısqarı qarjları boyınsha esap -kitapı hám esabatı óziniń buxgalteriyası tárepinen ámelge asıriladı.
Bul quramalı process esaplanadı. Biraq, mádeniyat orayları iskerligindegi tiykarǵı finanslıq támiynlew faktorları kóbinese oray buxgalteriyasında qáliplesedi.