Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Поливинилхлорид
(ПВХ) винилхлоридти полимеризациялап алынады. Мономер 
(СН
2

СН сl) нормал шараятда эфир ийисли реӊсиз газ ҳалатында болады. Поливинилхлорид 
жоқары физика-механикалық қәсийетлерге ийе, суўға ҳәм агрессив орталықларға шыдамлы. 
Поливинилхлоридден бир ҳәм кӛп қатламлы, тийкарлы ҳәм тийкарсыз (
матоли
ҳәм 
ыссылық изоляциясы) линолеумлар таярланады. Ол тийкарында гидроизоляциялық ҳәм 
безеў ӛнимлери алынады. Поливинилхлорид кислоталар, силтилер, бензин, спирт, 

---

166 
майларына шыдамлы болғаны себепли түрли диаметрдеги 
суўсазлық
, 
канализацион
ҳәм 
технологиялық трубалар, буйым ҳәм бӛлимлер таярланады. 
Поливинилхлорид 
тийкарында 
плинтуслар, 
тутқышлар, 
санитария-техника 
предметлери ҳәм ыссылық изоляциясы материаллары таярланады. 
Жоқары температура тәсиринде беккемлигиниӊ кескин пәсейиўи, узақ мүддет күш 
тәсиринде деформацияланыўы ҳәм айрым жағдайларда хлор бирикпелери ажыралып 
шығыўы поливинилхлориддиң кемшиликлеринен есапланады. Қурамынан хлор бирикпелери 
ажыралып 
шығыўын 
сапластырыў 
мақсетинде 
поливинилхлоридке 
оларды 
байланыстыратуғын стабилизаторлар қосылады. 
Полистирол 
стирол мономерин (С
5
Н
5
.
СН

СН
2
) полимеризациялаў усылында алынады. 
Полистирол ийиссиз, физиологиялық зыянсыз, әпиўайы температурада қатты, шаффоф 
материал болып, 90% нурды ӛткизеди. Полистирол гранула (6-10 мм), майда ҳәм ири 
порошок ҳәмде бисер (0,2% ығаллылықда) кӛринисте ислеп шығарылады. 
Полистиролдың созылыўдағы беккемлиги 35-60 МПа, қысылыўдағы беккемлиги 80-110 
МПа. Ол суў орталығына, концентрленген кислоталарға (азот ҳәм уксус кислотасынан 
тысқары), силти еритпелерине (40% концентрацияға шекем) шыдамлы болады. 
Полистиролдиң кемшиликлерине ыссылыққа шыдамлылығының жоқары емеслиги, 
мортлығы ҳәм жаныўшаңлығы киреди. Ол тийкарында қаплама плиталар, араласпалар, 
мастикалар, ыссылық изоляциясы материаллары алынады, бетон ҳәм басқа геўек 
буйымларды модификациялаўда (азмаз ямаса толық сиңдириўде) ислетиледи.