Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Синтетик каучуклер 
тойынбаған углеводородларды полимеризациялаў ҳәм 
сополимеризациялаў нәтийжесинде алынады. Шийки зат сыпатында изопрен, бутадиен 
(дивинил), хлорпрен, изобутилен ҳәм басқа мономерлар ислетиледи. Ислетилген 
мономердиң түрине қарап изопренли, бутадиенли, хлорпренли, бутадиен-стиролли ҳәм басқа 
түрдеги каучуклер таярланады. 
Синтетик каучуклер линолеум ҳәм пол ушын плиткаларды желимлеўши желимлер ҳәм 
мастикалар, герметиклер таярлаўда ислетиледи. Герметиклер бутилкаучук, хлорпренкаучук 
тийкарында алынады. Синтетик каучуклер эластиклик қәсийетлерди бериў ушын басқа 
түрдеги полимерлер қурамына киритилиўи мүмкин. 
Вулканизацияластырылған каучук қурамына, қурым, пор ҳәм т.б.
 
порошок 
толтырғышлар киритип резиналар алынады. Вулканизация процессинде каучук ҳәм күкирт 
арасындағы реакция нәтийжесинде ямаса радиацион ислеў бериў себепли ӛнимде жаңа 
қўшбоғлар
пайда болады. Вулканизацияластырылған каучуклер ыссылыққа шыдамлы, 
жоқары 
бикрли
, органикалық еритиўшилер тәсирине шыдамлы болады. Каучукли резина пол 
ушын арналған ҳәм гидроизоляция материаллары, герметиклер ҳәм басқа буйымлар 

---

169 
таярлаўда ислетиледи. Резина шығындылары уўқаланып (майдалап) битумрезиналы орама 
материаллар ҳәм мастикалар алынады. 
 
Қадағалаў ушын сораўлар: 
1.
Синтетик каучуклер қандай усылларда алынады? 
2.
Эпоксид смоласы қандай реңлерде болады? 
3.
Полистирол дегенимиз не? 
4.
Органикалық шийша қайсы орынларда колланылады? 
5.
Полимерлер классификациясы ҳәм дүзилиси ҳаққында не билесиз? 
26-тема. Қурылыс композицион полимер материаллары 
 
Таяныш сөзлер: 
полимер, радиациялық усыл, валцовкалаў усылы, каландрлеў усылы, 
шнекли ямаса червяклы, пресслеў усылы, экструзия усылы, қуйма усыл, қәлиплеў усылы, 
көпиртириў усылы, сиңдириў усылы.