Ózbekistan respublikasi awil xojaliği ministrligi b. Yo. Toxtaev, E. T. Ахmеdоv, V. T. Qaysarov DÁrilik ósimlikler introdukciyasi

Iqlim kórsetkishleri


Topıraq sharayatı. Ózbekstannıń topraqlarınıń dúzilisi tuwrısında kóplegen ilimpazlar N. Pankov, A. N. Rozanov, N. V. Kimberg hám basqalar tarepinen ilimiy jumıslar islengen. Ilimpazlardıń atap ótiwinshe, hár bir regionda topıraq sharayatları jer maydanınıń biyikligine qaray bir neshe tekshelerge bólingenligi belgilengen.
Mısalı, Namangan wálayatı mısalında keltirilgen (A. N. Rozanov, N. V.Kimberg) maǵlıwmatlarina kóre, relefiniń birinshi baganasi wálayattıń qubla bólegin hám Sirdaryanin házirgi ultanina shekem bolǵan 300-400 m absolyut biyikliktegi jerlerdi iyelegen. Bul tekshede tiykarınan shurxok jerler, kóllerdin ornı hám qum tóbelikler ushiraydı.
Wálayattıń ekinshi baganasi dárya hám saylardıń keń jayilmalarin iyelegen tas-maydalanǵan taslı maydanlardan shólkemlesken 400-600 m biyikliktegi jerlerden ibarat.
Relefiniń úshinshi baganasin 600-1200 m bolǵan ádirlar sholkemlesken bolıp, tiykarınan tas-shagallardan, ılay hám saz aralas jınıslardan ibarat, suw juwgan jarlıqlar, qulamalar hám oylı-biyiklikler bul bagana ushın tán belgi bolıp tabıladı. Ádirlardan joqarıraqda bolǵan tegislikler allyuvial jınıslar menen qaplangan.
Avtorlardıń atap ótiwlerinshe, Namangan wálayatınıń topıraǵı har turli bolıp, Sirdarya sohilinan taw jan-bawirlarina shekem ózgerip baradı.Dáryalar jaǵasınan baslap, onıń joqarı (400 m) terrasalarinda (góne qayır) otlaqı, otlaqı-batpaq, túrli dárejede shorlangan shorxoq topiraqlar bar.
Joqarıraqta (400-800 m) tegislikler hám saylar jayilmalarinda boz hám qonir 800-1200 m biyikliklerde bolsa ash boz, toq boz topıraq hám tipik boz topiraqlar tarqalgan. Olardıń quramındaǵı shirindi mugdari 1,5-2,5% ti quraydı. Boz topıraqlı jerler derlik tolıq suwǵarıladı, ol jerlerde miyweli terekler, danli, palız eginleri hám palız eginleri jetistiriledi.