‘zbekist0n respubukasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. Razzoqov, sh. Tashmatov, N. ‘R m 0N 0y iqtisodiy ta’limotlar tarixi

Xalqaro mehnat taqsimoti 
- butun jahon xo‘jaligining tashkil topish 
va rivojlanishining hal qiluvchi omili. Birinchi bo‘lib uning zarurligini 
D.Rikardo aytgan. Ayrim ishlab chiqarish korxonalaridagi kabi 
(A.Smit), jahon xo'jaligida ham mehnat taqsimoti nisbiy chiqimlar 
ustunligini beradi, ya’ni ayrim mamlakatlaming ma’lum sohada 
ixtisoslashuvi yuqori samara beradi.
Jahon iqtisodiyoti nazariyalari 
- jahon bozorida mahsulot, valuta, 
ishchi kuchi va boshqalaming harakat jarayonlariga xos qonun va 
qonuniyatlarini o‘rganuvchi nazariyalar. «Ishlab chiqarish omMlarining 
xalqaro taqsimoti» nazariyasi tipikdir (E.Xeksher, B.Olin, P.Samue- 
lson); «Mahsulot hayoti sikli» nazariyasi (G.Xufbauer, R.Vernon, 
M.Pozner); monopoUstik raqobat nazariyasi (E.X.ChemberUn) va 
boshqalar.
Absolut (mutlaq) afzallik prinsipi 
- A. Smit tomonidan ilgari surilgan 
g‘oya bo‘lib, savdo munosabatlaridagi mutlaq afzallikni anglatadi 
(tovarlami ishlab chiqarishda sarf-xarajatlaming ustunligi hal qiluvchi 
hisoblanadi).
Nisbiy afzallik prinsipi 
- D. Rikardo tomonidan izohlab berilgan 
prinsip bo‘lib, ishlab chiqarish omillari (kapital, mehnat, yer) 
xarajatlarining afzalligini ko'rsatadi va tashqi iqtisodiy aloqalarda keng 
qo‘llaniladi.
Insoniy rivojlanish konsepsiyasi 
— BMT tomonidan 90-yillarda ilgari 
surilgan. Unda taraqqiyot natijalarining inson bilan hamohang bo‘lishi 
ko‘zda tutiladi, moddiy boylik (yalpi milliy mahsulot) bilan biiga sog‘lom 
hayot, savodxonlik, demokratik institutlar bilan birinchi o‘ringa 
qo‘yiladi (ayrim davlatlar kambag'al bo'lishiga qaramay, bu sohada 
yuqori natijaga erishmoqdalar va aksincha) hamda «ijtimoiy rivojlanish 
indeksi» (IRI) bilan o'lchanadi.
Nokapitalistik (kapitalizmni chetlab) rivojlanish konsepsiyasi —
ilgari qoloq bo‘lgan, kapitalizm taraqqiyoti bosqichini to‘la bosib 
o‘tmagan mamlakatlar uchun tavsiya etilgan rivojlanish yo‘li. Bir 
qancha mamlakatlar shu yo‘ldan borib, sotsializm quryapmiz, deb 
o'ylagan. Hayot buni inkor etdi.
0 ‘tish davri 
— bu yerda ma’muriy-buyruqbozlik (imperativ 
rejalashtirilgan) iqtisodiyotdan bozor munosabatlariga o‘tish davri. 
0 ‘z davrida sotsiolistik deb atalgan mamlakatlaming, xususan, 
0 ‘zbekistonning bozor munosabatlariga o‘tish davri.

---