‘zbekist0n respubukasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. Razzoqov, sh. Tashmatov, N. ‘R m 0N 0y iqtisodiy ta’limotlar tarixi

Birinchidan,
bozor hatto eng boy jamiyatni ham narxi belgilab 
qo‘yilgan yorliqlari yo‘q tovar va xizmatlar, masalan, ta’lim, mahalliy 
ma’muriyat, jamoat sog‘liqni saqlash xizmati kabilar bilan ta’minlashda 
samarasiz vosita hisoblanadi. Bozor jamiyati bu tovarlami sotib olish 
uchun soliq tushumlarining bir qismini yo‘naltiradi, ammo jamiyat 
a’zolari bu soliqlami majburiy yig'imlar sifatida qabul qiladi va erkin 
xarid qilinadigan tovarlardan keskin farq etadi. Shu sababli sof bozor 
jamiyati ta ’lim, sog'liqni saqlash, munitsipalitet, rekreatsiya 
(ekologiya) va boshqa sohalarga kam mablag‘ ajratishga intiladi.
Ikkinchidan,
bozor insonning istak va talablarini qondirishda qat’iy 
iqtisodiy hisob-kitoblarga amal qiladi. Bozor boylarning jonkuyar 
xizmatkori, ammo qashshoqlarga nisbatan befarq qaraydi. Bu iqtisodiy 
yutqazish bo‘lib qolmasdan, balki axloqiy yutqazish hamdir. Foyda 
ketidan quvishni qo'llaymiz, ammo millionlab qashshoqlaming ahvolini 
sezmaslikka intilamiz. Ayniqsa, globalizatsiya davrida boylar boyimoqda, 
kambag'allar yanada qashshoqlashmoqda. Bu ijtimoiy xavfdir.
Uchinchidan,
bozor tizimi amaliyoti davomida mikro va makro 
kasalliklarga duchor bo‘lib turadi. Bu siklik yoki surunkasiga bo‘lib tura- 
digan inflatsiya, ishsizlik, kambag‘allik va atrof-muhitning ifloslanishi 
va boshqalami o‘z ichiga oladi. Bozor insoniyat uchun xavfli bo'lgan, 
ammo katta foyda keltiradigan faoliyat bilan shug‘ullanishga moyil 
(masalan, narkobiznes, qurol sotish va boshqalar).

---

Albatta, mamlakatdagi istalgan sotsial kasalliklami iqtisodiy tuzum 
bilan bevosita bog‘lash kerak emas, ammo ular o'rtasidagi aloqalami 
inkor etish ham xavflidir. Ammo kapitalistik bozor iqtisodiyotining 
muhim xususiyati shundaki, u bo'layotgan o'zgarishlarga tez 
moslashadi (adaptatsiya), rivojlanishni ta’minlashga moyillik mavjud. 
Masalan, 1929-33-yiUardagi buyuk depressiya tufayli AQSH va bir 
qancha davlatlar o‘z iqtisodiy siyosatini keskin o'zgartirdi va hokazo. 
Sobiq sotsialistik mamlakatlar deb atalgan davlatlaming iqtisodiy siyosati 
adaptatsiyaga moyil bo'lmadi. Bozor iqtisodiyotiga zid (xususiy mulk 
tugatilib, davlat mulki hal qiluvchi bo'ldi, baholar erkinligi buzildi, 
qat’iy rejalashtirish joriy etildi, erkin raqobat inkor etildi, yakka