‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

160-rasm.  Gimnastik xodada yurgan hoiatda mashq bajarish

Xavozakorlar  ishlayotganda  va  tor  joylardan  yurganda,  turli 

sharoitda muvozanat saqlashni o‘rganishlari uchun, dasturga to‘sin- 

lar kengligidagi bumdan (xodadan) yurish va boshqa turli mashqlar 

kiritilgan edi. To‘sinning balandligi asta-sekin oshirila boriladi ( 0,5 

m dan 5,5 m gacha) muvozanat saqlash malakalari ayniqsa, baland- 

likda muvozanat saqlash fazoda muljal ola bilishga, vestibulyar ap- 

paratining  turg‘unligiga  bog‘liqdir.  Bu  vazifalar  balandlikda  tura 

olish  ko‘nikmalariga  bog‘liqdir.  Bu  vazifalar  yo‘lkadan,  akrobatik 

sakrashlar,  batutda  sakrash  va  baland  inshootda  bajariluvchi,  xud- 

di ishchi bajaradigan operatsiyalarga o ‘xshash mashqlar yordamida 

hal  qilinadi  (160-rasm).  Balandlikka  nisbatan  muhofaza  reaksi- 

yasini  kamaytirish  va  o‘z  kuchiga  ishonch  hosil  qildirish  uchun 

shug‘ullanuvchilar montaj tasmasini taqib baland, havozadan pastga 

sakrash mashqlarini bajarishgan.

Mashg‘ulotlar  dars  shaklida  haftasiga  ikki  marta  90  minutdan 

o ‘tkazilgan.  Birinchi  30  minutda  o‘quvchilar hammalari  birgalikda 

chigil yozish, buyum bilan va buyumsiz umurivojlatiruvchi mashq- 

larni bajarishgan.  Keyinchalik 3 ta bo‘limga ajratilgan va ular doira 

bo‘ylab  almashinib,  dastuming  ayrim  turlari  bilan  20  minutdan 

shug‘ullanishgan  /tumikdagi  mashqlar,  batutda  sakrashlar,  baland

96

---

havozadagi mashqlar yoki akrobatika sakrashlari, tayanib sakrashlar 

va hokazolar shular jumlasidandur/.

Maxsus  jismoniy  tayyorgarlik  yuqorida  bayon  qilib  yozilgan 

turlaridan farqli  o‘laroq darsdan tashqari  to‘garak mashg‘ulotlarida 

o‘tkaziladi.  U  kasb  faoliyatining  yaxshilanishiga  yordam  berish 

uchun biron bir sport turida takomillashishni nazarda tutadi.  0 ‘quv- 

chi  istagan  sport  turi  bilan  shug‘ullanishi  mumkin,  biroq  har  bir 

muayyan ixtisos uchun u yoki bu kasb  ishchilariga foydaliroq sport 

turlarini  tafsiya  qilish  mumkin  chunonchi,  montajchi  havozkorlar 

uchun  batutda  sakrashlar,  sport  gimnastikasi  mashqlari  akroba- 

tika  sakrashlari  suvga  sakrash  shuningdek  chang‘ida,  tramplindan 

sakrashlar katta yordam ko‘rsatadi. Ko‘rsatib o ‘tilgan sport turlarida 

takomillashib  va  ularni  muayyan  sport  natijalariga  erishgandan 

so‘ng,  havozkorlar  maqsadiga  muvofiq  ravishda  o ‘z  mehnat  yu- 

tuqlariga ta’sir qiladilar.

Oliy va o ‘rta maxsus o ‘ quv yurtlarida o ‘ quvchilaming j ismoniy tar- 

biyasi umumiy dastur mashg‘ulotlari va fakultativ mashg‘ulotlardan 

iborat.  0 ‘quvchi  qaysi  sport  turi  bilan  shug‘ullanmasin,  u  badan 

qizdirishga kiradigan va sportchilaming maxsus tayyorgarligi uchun 

qo‘llaniladigan gimnastika mashqlarini albatta bajaradi ko‘rsatilgan 

mashg‘ulotlarga  ixtisoslashgan  amaliy  gimnastikaga  xos  bo‘lgan 

mashqlami  kiritish  tavsiya  qilinadi.  Shunday  qilib,  ixtisoslashgan 

amaliy  gimnastikani  jismoniy  tayyorgarlik  ko‘rishdagi  ahamiyati 

juda kattadir.