‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi y. Masharipov sport psixologiyasi

V.  S p o rt  ja m o a sid a g i  okzaro  ijtim oiy-psixologik  m unosabatlar 
jarayonini,  sport  guruhlarini  boshqarishni  va  guruh  sportchilarining 
boshqaruvchilik  qobiliyatlarini  shakllantirish:
 
a)  sport  jam oasi  va 
g u ru h la rd a g i  ichki  m ex a n iz m la rn in g   q o n u n iy a tla rin i  o 'rg a n is h , 
boshqarish  uslublarini  ishlab  chiqish;  b)  sport  jam oalaridagi  liderlik 
masalalari va ulam ing o'zaro munosabatlarini  o'rganish;  d)  sportchining 
xulq-atvorini,  qiziqishlarini va  ijtimoiy psixologik  motivlarini  o'rganish;
e)  sportchining  m usobaqalarda  muvaffaqiyatli  qatnashishini  t a ’minlash 
u chun  m urabbiy  va  boshqa  shaxslam ing  unga  ta ’sirini  o'rganish.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

VI.  S port fa o liy a tin in g   g 'o y aviy lig i.
  Sportchi  birorta  ja m o a   yoki 
jam oaning a ’zosi  hisoblanib, jah o n  birinchiligi va olim piada o ‘yinlarida 
o 'z   davlati  fuqarosi  sifatida  qatnashadi.  Shuning  uchun  sportchining 
quyidagi  g'oyaviy,  m a ’naviy va axloqiy sifatlarini tarbiyalash jaray on ini 
yanada  takom illashtirish  lozim:  a)  sportchini  jism oniy  va  psixologik 
jihatdan  tayyorlashda tarbiyaviy vazifalarni to 'g 'ri  hal  etish;  b)  sportchi 
x a ra k te r in in g   b a r q a r o r   s if a tla r in i  ta rb iy a la s h ;  d)  O 'z b e k is to n  
sportchilarining jah o n   va olim piada m usobaqalarida  faol  ishtirok etishi 
u chun  tegishli  sh art-sharoitlar  yaratib  berish.
Sportchi  sport  faoliyatida  obyekt  va  subyekt  sifatida  qatnashadi. 
Masalan, jam oa,  murabbiy,  rahbar,  shifokor va boshqa tarbiya beradigan 
kishilar  (subyektlar)  ga  nisbatan  sportchi  obyekt  hisoblanadi.  A m m o 
sportchining  o 'z ig a -o 'z i  ongli  m unosabatda  bo'lishi  subyekt  vazifasini 
b a ja ra d i. 
B u la rn in g   b a rc h a s i 
u n in g  
sp o rtd a g i 
m a h o r a tin i 
takom illashtirish  im koniyatini  beradi.  Sport  faoliyati  ikki  guruhdan 
tashkil  topgan  b o'ladi:  1)  sport  m ashqlari;  2)  sport  m usobaqalari. 
M usobaqa  sport  faoliyatining  asosiy  tom onini  tashkil  qiladi.
V II. Sport fao liy atin in g  m otivlari.
  M otiv psixologik tushuncha bo'lib, 
inson  ichki  sifatlarining  aniq  bir  faoliyat  turiga  nisbatan  uyg'onishidir. 
M otivlar  h ar xil  bo'ladi:  1)  sport  m usobaqalarining  faoliyat  m otivlari;
2)  axloqiylik,  in tiz o m lilik   (b u rc h ,  v a ta n p a rv a rlik )  m o tiv la ri;  3) 
ishontirish  m otivlari;  4)  sportchining  raqibiga  m unosabat  m otivlari;  5) 
m urabbiy  va  tom oshabinlarga  b o 'lg an   motivlar;  6)  m usobaqalashish 
m otivlari;  7)  tozalik  m otivlari;  8)  m aqtash,  rag'batlantirish  m otivlari 
kabilar.  M asalan,  inson  nim alarni  xohlaydi,  nimalarga  qodir,  nim alarga 
intiladi,  u  qanday  kishi,  nim a  u chun  bu  ishni  bajaradi,  talaba  nim a 
u chun  sport  bilan  sh u g 'u llan ad i.  M otiv larn ing  faolligi,  y o 'n a lish i 
sportchining  to'siq larn i  yengib  o 'tish id a   nam oyon  bo'ladi.  Bular  faqat 
sportchining  irodaviy  faolligi  yordam ida  bajariladi.
H o z irg i  d a v rd a   « S p o rt  p six o lo g iy a si»   fani  s p o r tc h ila r   va 
m urabbiylarga  sport  faoliyatini  tashkil  etish  va  boshqarish  u ch u n   zaru r 
bo'lgan  fanlar qatoridan  m ustahkam   o 'rin   oldi.  XIX  asrning  oxirlarida 
A m erik ad a  m u ra b b iy la r  tay y o rlash   m ak tab lari  o c h ild i,  jis m o n iy  
m adaniyat  darslari  fakultativ  tarzid a  tashkil  etildi,  “ B iom exanika”  va 
“ H arakat  fiziologiyasi”  fanlari  b o 'y ich a   maxsus  kurslar o 'tild i.  XX  asr 
50-yillarning  oxirlariga  kelib,  sport  psixologiyasi  sport  am aliyotida 
qo'llanila  boshlandi, jism oniy  m adaniyat  rejasi  va  dasturlariga  kiritildi. 
60-yillarning  boshlariga  kelib,  «Sport  psixologiyasi»  faniga  b o 'lg an
www.ziyouz.com kutubxonasi

---