‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

qalam, qalamning,
qalamni, qalamga, qalamdan, qalam da
shakllari bir so‘zning (qalam 
so‘zining) turli shakllari hisoblanadi. Bu so'z shakllarining hammasida 
takrorlanayotgan qalam qismi ikkita m a’noga ega. Birinchi m a’nosi yozish, 
chizish uchun m o‘ljallangan grafit toshga yog'och qoplama o ‘rnatilgan 
o ‘quv qurolini bildiradi. Bu qalam leksemasining (leksik so‘zning) atash 
m a’nosi sanaladi. Leksik so'zning atash m a’nolari leksikologiyada 
o ‘rganiladi. Shu bilan birgalikda qalam so‘zi 
daftar
, 
kitob
so‘zlari singari 
nima? so ‘rog‘iga javob b o ‘lib, predm etlik, bosh kelishiklik, birlik 
m a’nolariga ham ega. Bu esa qalam so‘zining ikkinchi m a’nosi — grammatik 
m a’nosi sanaladi. Ana shu grammatik m a’nolar va ularni ifodalovchi 
vositalar morfologiya bo'lim ida o ‘rgani!adi.
|
Shunday qilib, morfologiya so ‘z turkum lari va ularning
•
grammatik shakllari bo‘yicha bahs yuritadi.
K o‘rinadiki, so‘zning leksik m a’nosi bilan ularning predmetlik, belgi, 
harakat singari m a’nolarini ifodalovchi umumiy grammatik m a’nolari 
o ‘rtasida uzviy aloqa mavjuddir. So‘zlarni turkumlarga ajratishda so‘zlaming 
leksik m a’nosi ustiga qo‘yilgan um umiy gram m atik (predm et, belgi- 
xususiyat, harakat-holat kabi) m a’no asosiy tayanch nuqta bo‘lib xizmat 
qiladi.
Shu bilan birgalikda, morfologiya bilan sintaksis o ‘rtasida ham
chambarchas bog'liqlik mavjud. Morfologiyadagi har bir so‘z shakli gap 
tarkibida m a’lum sintaktik vazifa bajaradi, m a’lum gap bo‘lagi vazifasida 
keladi. Grammatik shakllar gap tarkibidagi bo'laklarni bir-biriga bog‘lovchi 
yoki gap bo‘lagiga qo‘shimcha m a’no yuklovchi vosita vazifasini bajaradi.
Shunday qilib, tilshunoslikning leksikologiya, morfologiya va sintaksis 
b o ‘limlari o ‘rtasida uzviy aloqa mavjud.
^