‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

cherik
(askar), 
o ‘k o ‘sh
(k o ‘p), 
talim
(bir qan ch a) singari so ‘zlar bugungi kunda 
qoilanilm aydi.
Ular o ‘zbek tili leksikasining eskirgan qatlamini tashkil qiladi.
T 
Ularga nisbatan eskirgan so ‘zlar yoki arxaizmlar va istorizmlar
atamasi ishlatiladi.
Bunga zid o ‘laroq, konsalting, audit, sam m it
singari so ‘zlar
esa tilimizga endigina kirib kelyapti. Ular yangi paydo b o ig a n
so ‘zlar, ya’ni neologizmlar sanaladi.
Sobiq sho‘rolar davrida 
siyosiy byuro, pioner, komsomol, oktabrat
singari so‘z va birikmalari faol qoilanilgan bo isa, mustaqillik sharoitida 
bunday so'zlarni ifodalaydigan tushunchalarga hayotda o ‘rin qolmadi. 
Shuning uchun ular iste’moldan chiqib ketdi. Hozirgi kunda yangicha 
davlat va xo‘jalik boshqaruviga, bozor iqtisodiyotiga doir bir qator yangi 
so'zlar paydo boidi. Ayrim eski o ‘zbek tilida qoilanilgan so'zlar yangitdan 
olib kirildi. Masalan, 
hokimiyat, hokimlik, vazir, vazirlik, devonxona
va 
boshqalar.
Shunday qilib, o'zbek tili leksikasi turmushimiz uchun keraksiz 
b o iib qolgan tushunchalarni bildiruvchi so'zlarning iste’m oldan chiqib 
ketishi, yangi paydo b o ig a n tushunchalarni ifodalovchi so'zlarning esa 
kirib kelishi hisobiga doimo o'zgarib, rivojlanib, boyib boradi.
9
Savol va topshiriqlar
•
1. Tilning rivojlanishi deganda nimani tushunasiz?
2. O'zbek tili leksikasidagi o'zgarishlar haqida gapiring.
3. Mustaqillik sharoitida yangi paydo b o igan so'zlarni ayting.
87-mashq.
Quyidagi so'zlarni faol va passiv so'zlarga ajrating.
Yer, quyosh, odam, bashar, chaqmoq, uy, y o i, dinozavr, uzoq, 
im lo , g 'a z a l, k o in o t, ay o l, o d o b , d a ry o , re ja la s h tiris h , ta b ib , 
jadallashtirish, ekmoq, olim, m agistratura, bakalavr, zilzila, toshqin, 
kuldi, su n’iy, agrotexnika, iste’m ol, yig'lamoq, yilnoma, yoqilg'i, hafta, 
sut, qatiq, tovar.
88-mashq.
Arxaik so'zlarga m a’no jihatidan muqobil zamonaviy 
so'zlar toping.
Yog'iy, dubulg'a, bitik, cherik, firqa, yovuq, pud, qadoq, etmak, 
handasa.