‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Umumxalq tilida keng qo‘lIaniladigan va shu tilda s o ‘zlashuv-
f
chilarning barchasi uchun tushunarli bo‘lgan so ‘zlarga qoMlanilish
•
doirasi chegaralanmagan so ‘zlar deyiladi. Ular neytral leksika
atamasi bilan ham yuritiladi. 
M asalan, 
non, un, bug'doy, salam,
daftar, qor, bulut
va boshqalar.
Faqat m a’lum sotsial guruh hamda m a’lum bir hudud
doirasidagina qo'llanilib, umumxalq tiliga xos bo‘lmagan so'zlar
chegaralangan so'zlar sanaladi.
Bunday so'zlarni quyidagi guruhlarga bo'lish mumkin:
1. H ududiy chegaralangan so'zlar (dialektizmlar).
2. Sotsial chegaralangan so'zlar.
Faqat m a’lum bir hudud doirasidagina qo‘llanilib boshqa
T 
hududda yashovchi o ‘zbek tili vakillari uchun xos bo‘lmagan
# 
so ‘zlar hududiy chegaralangan (shevaga xos) s o ‘zlar yoki dia­
lektizmlar deyiladi. 
M asalan, 
eshik
«hovli», «uy» (Andijon), 
shod
216
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

«narvon» (A ndijon, F a rg 'o n a , N am an gan), 
takya
«do‘ppi» 
(Xorazm) va boshqalar.
M a ’lum ijtimoiy guruh doirasidagina ishlatiladigan so ‘zlarga
T 
sotsial chegaralangan s o ‘zlar deyiladi. 
M asalan, 
«otarchi
»lar
* 
doirasida qo'llaniladigan so‘zlar: yakan 
«pul»,
danap 
«qiz bola
»; 
tem iryo
‘1 kuzatuvchilari doirasida qo'llaniladigan so‘zlar: 
qaychi
«taftishchi», kolxoz «chiptasiz yo'lovchi».
Bunday so'zlar argolar deb yuritiladi.
Ayrim argolar um umtil leksikasidan olinadi. Bunday vaqtda bu so‘zlar 
umumtildagiga nisbatan boshqa m a’noda qo‘llaniladi. M asalan, kolxoz 
um um til leksikasida eskirgan b o‘lib, jam oa xo‘jaligini ifodalagan bo‘lsa, 
tem iryo‘l kuzatuvchilari tilida boshqa m a’noni ifodalaydi.