‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

oralig'i (prolyoti) 845 m. Birdan kuchayib (yana pasayib) ketadigan
(порывистый) shamol ta’sirida ko'prikning gorizontal tekislikdagi tebranishlari
buralma va vertikal tebranishlarga o'tib ketgan va natijada mazkur halokat yuz
beigan. Halokatning nazariy tahlilini yirik rus olimi V.Z. Vlasov (1906 —
1958-y.) amalga oshiigan. U halokatga yupqa devorli sterjenning katta miqdordagi
egilish— buralish shaklidagi tebranishlari sabab bo'lganligini isbot etgan.
1962-yilda balandligi 252,55 m va diametri 2,2 m bo'lgan quvursimon
24

---

radiomachta qulab tushgan. Machta to'rt yarns bo'yicha besh tomonga sim
bilan tortilgan. Ma’lum bo'lishicha, machtaning qulashiga ustuvorlikning
buzilishi sabab bo'lgan. Ustuvorlikning buzilishiga esa quvurpayvand choklari
sifatining pastligi sabab bo'lgan.
B.N. Belyaev va V.S. Kornienko 1951—1967-yillardaavariyagauchragan
39 ta po'lat konstruksiyaning buzilish sabablarini tahlil qilishdi. Buning
natijasida 16 holda sanoat binolarining tomi bosib qolganligi, 8 holda hajmiy-
list konstruksiyalarning (rezervuarlar, siloslar, texnologik agregatlaming
qobiqlari) buzilganligi, 7 holda elektruzatish va radioaloqa simlari tayanch
ustunlarining qulashi, 8 holda transport galereyalarining jiddiy
shikastlanganligi ayon bo'ldi. Tadqiqotchilarning ta’kidlashicha,
avariyalarning 50% — qurilish jarayonida, 41% — ekspluatatsiya jarayonida,
26-28% loyihachining xatolari tufayli sodir bo'lgan. Shuni qayd etish lozimki,
avariyalarning deyarli yarmi alohida elementlar va umumiy ustuvorlikning
buzilishi oqibatida yuz bergan.
Yaratilayotgan konstruksiyalar ustidan nazorat olib borishning ham ahamiyati
katta. Moskva teleradio markazining Ostankino minorasi bo'yicha ko'p yillardan