‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

bo'linadi. Yoyiq yuklar bir tekis va notekis yoyilishi mumkin.
Dinamik yuklarning klassifikatsiyasi xilma-xil. Dinamik yuklar tasodifiy
va notasodifiy bo'ladi. Notasodifiy yuklarning vaqt bo'yicha o'zgarishini
matematik ko'rinishda ifodalasa bo'ladi. Bunday yuklar muvozanatlashmagan
massaga ega bo'lgan mexanizmlar harakatidan, elektrodvigatel va generatoriar,
ventilator va molotlar, krivoship-shatunli mexanizmlar va shu singari boshqa
uskunalarning ishlashidan yuzaga keladi. Tasodifiy yuklarning xarakterini
sinashdan awal aniq bilib bo'lmaydi, biroq statistik ma’lumotlar asosida
biroz chamalasa bo'ladi. Baland inshootlarga ta’sir etadigan shamol kuchlari,
gidrotexnika inshootlariga uriladigan dengiz to'lqinlari singari statsionar
tasodifiy yuklar ta’sirini o'rganishda spektral zichlik funksiyasi S (со) ni
yoki korrelyatsion funksiya K( r ) ni bilish talab qilinadi. Bulaming ikkalasi
o'zaro to'g'ri va teskari Fure o'zgartirgichi bilan bog'langan:
Dinamik yuk qo'zg'aluvchi va qo'zg'almas bo'lishi mumkin. Qo'zg'almas
yuklarga inshootga doimiy o'matilgan jihozlar, qo'zg'aluvchi yuklaiga esa
kranlar, elektrkaralar, transport vositalari va odamlar harakati kiradi.
Yuklami vaqt bo'yicha o'zgarishiga qarab nodavriy (3.2-rasm, a), impulsli
K( г ) = 
J 
S ( со )cos со r d со,
г'
ь;
p
p
C)
3.2-rasm. Dinamik yuklarning xarakterli turlari.
31

---

(3.2-rasm , b), davriy (3.2-rasm , d) va garmonik (3.2-rasm , e) xillari b o ia d i.
Qurilish konstruksiyalariga portlash kuchlarining ta’siri nodavriy yuklarga
misol bolaoladi. Ayrim hollarda bunday yuklar juda qisqa soniyalarda