‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

у/ ni rezonans holatida energiyani sarflash egri chizig ‘idan aniqlash.
8.17-rasm da vibratsion m ashina harakatda b o ‘lganida uning 
energiyasi (quw ati) W sarfini ifodalovchi egri chiziqlar tasvirlangan. 
Bu egri chiziqlarning boshlang'ich va oxirgi uchastkalari OA punktir 
chizig'i bilan tutashtirilgan bo'lib, bu chiziq rezonans cho'qqisi holatini 
ajratib turadi. Mazkur grafikdan foydalanib yutilish koeffitsienti quyidagi 
formuladan topiladi:
bu yerda: n
0
— rezonans chastotasi; n, va n, rezonans egri chizig'idagi 
S va D nuqtalarining chastotalari; W
0
— rezonans cho'qqisi masofasi.
8 .18-rasmda ordinata o'qi bo'yicha asboblar yordamida sinalayotgan 
obyektdan o'lchab olingan amplitudalar yoki deformatsiyalar qo'yilgan. 
Abssissa o'qi bo'yicha vibromashina debolanslari aylanishlar sonini rezonans
chastotasiga nisbati %, qo'yilgan. Bunday grafik mavjud bo'lganda yutilish 
koeffitsienti quyidagi formuladan topiladi:
y = ^ b { \ - b 2),
bu yerda: b — rezonans sirtmog'i balandligining yarmidagi kengligi. Sirtmoq 
ensiz bo'lgan hollarda b ni hisobga olmasa ham bo'ladi. U holda formula
ч/ ~ =^ ь
ko'rinishni oladi.
Eslatma o'rnida. 
у/
ning kichik qiymatlarida rezonans egri chizig'ining 
«uzilish» hodisasi ro'y berishi mumkin (bu hoi 8.17-rasmda EF punktir 
chizig'i bilan ko'rsatilgan). Bunday holda n
2
chastotasi va kenglik b ni 
aniqlash mumkin bo'lmay qoladi.
Vaziyatdan chiqish uchun boshqacha yo'l tutiladi: vibratsion mashina 
aylanishlar sonini oshira borib, rezonans egri chizig'i cho'qqisigacha, ya’ni 
uzilish nuqtasi E gacha olib chiqiladi; orqaga qaytishda AF chizig'iga ega 
bo'linadi. Shundan keyin grafikda taqriban EF chizig'i o'tkaziladi. Ko'rinib 
turibdiki, shu yo'l bilan aniqlangan 
у/
ning qiymati ham taqribiy bo'ladi.
у/
ni aniqlashda shuni ham hisobga olish lozimki, naturaviy sinovlarda 
vibratsion mashinaning energiyasi faqatgina sinalayotgan konstruksiya
128

---

elem entlarida tebranish uyg‘otishga emas, balki birikuv yerlaridagi 
ishqalanishlar va boshqa narsalarga ham sarf boMadi. Bular