|
quyi-
dagicha metodlarí
ajratiladi:
1. Tushuntiruv-ko‘rsatm alilik m etodi — b u m e to d reproduktiv
m eto d b o ‘lib, unda faoliyat o ‘qituvchi to m o n id a n olib boriladi.
0 ‘quvchilar ta ’lim jarayonida bilim oladilar, tanishadilar. Bu metod
ju d a keng tarqalgan m etodlardan bin b o ‘lib, uni takom illashtirilgan
usullari mavjud, bu program m alashtirilgan ta ’lim dir.
2. Reproduktiv m etodda o ‘quvchi faoliyat ko ‘rsatib, unda o ‘quv-
chiga berilayotgan bilimni qayta xotirada tiklab, olingan bilim ni nusxa
sifatida qabul qiladi.
3. M uammoli ta’lim m etodi — o ‘qituvchi to m o n id an tashkil etilib,
u produktiv xarakterga egadir. U shbu m etod orqali o ‘quvchi bilim va
m alak alarin i sh ak llan tirad i. U sh b u m e to d n in g tako m illash tirish
yo‘llaridan b in ishchan o ‘yin lam i tashkil etishdan iboratdir.
4. Qism an izlanish m eto di. 0 ‘qituvchi nazorati ostida tashkil
etiladigan m etod b o ‘lib, u produktiv xarakterga ega, bunda o ‘quvchi
ijod qiladi.
5. Tadqiqot m etodi. 0 ‘qituvchi ilm yordam isiz tashkil etiladigan
ta ’lim m etodi b o ‘lib, u o ‘quvchining mustaqil izlanishi, fikrlashi va
bilim lar transformasiyasini talab etadi.
T a ’lim jarayoni tashkil etishning o ‘ziga xos m etodlaridan biri
ish c h a n o ‘yinlardir. I s h c h a n o ‘y in la r m u n o sa b a tla r sistem asini
modellashtirish, faoliyat xarakteristikasini tashkil etishga yordam beradi.
„K adrlar tayyorlash m illiy dasturi“ da ta ’lim jarayoniga yangi
pedagogik texnologiyalami kiritish ta’kidlanadi. Pedagogik texnologiya —
bu ta ’lim jarayoniga sistem ali yondashuv b o ‘lib, u n d a ta ’lim jara-
yonining tashkil etishda texnika va inson imkoniyatlari hisobga olinadi
va ulam ing o ‘zaro m unosabati ta ’limning optimal form alari yaratilishiga
zam in b o ‘ladi.
Pedagogik
texnologiyalam i quyidagi tarkibiy qismlarga
b o ‘lish
mumkin;
— T a ’lim -tarbiya ishtirokchilari shaxsiga q o ‘yiladigan ijtimoiy
talablar;
— Ham korlik faoliyati a ’zolarining kasbiy tayyorgarligi;
— T a’lim jaray o nin in g m aqsadi, m azm uni, m ohiyati, amalga
oshirish vositalari;
— T a’lim jarayonini differensiasiyalashtirish;
— Ijodiylik.
0 ‘quvchini m ustaqil t a ’lim olishga o ‘z -o ‘zini rivojlantirishga
tayyorlash bugungi kun o ‘q u v m askanlarining asosiy vazifasidir.
M ustaqil ta ’lim m asalaning q o ‘yilishi, echish, o ‘z -o ‘zini nazorat va
baholashning yo ‘llarini o ‘quvchi tom onidan tanlanishi va bajarilishi
bilan xarakterlanadi.
0 ‘quvchilarda m antiqiy tafakkum i rivojlantirish uchun fikrlash
xususiyatlarini shakllantirish zarur. Fikrlash operasiyalari asosida dars
jarayoni faollashtiriladi. Bu o ‘qituvchining: „N im a uchun?“ , „Q anday
m aq sad d a?“ , „Sabablari qand ay ?“ , „N atija nim a uchu n shunday
b o ‘ldi?“ singari savollam ing m uhokam asi orqali amalga oshirilishi
m um kin. 0 ‘qituvchilarni evristik, m uam m oli vaziyatlarga tortish,
tanqid, g u m o n holatlarini m uhokam a qilish, ulardagi m uam m olam i
m ustaqil h o ld a topish va ulam i echish uchun o ‘z loyihalarini tuzish
va him o y a qilish o ‘quvchilar tafakkurining m a’nodor va unum dor
b o ‘lishiga xizm at qiladi.
D em okratik jam iyatda bolalar, um um an harbir inson erkin fikrlay-
digan etib tarbiyalanadi. Agar bolalar erkin fikrlashni o ‘rganm asa,
berilgan t a ’lim sam arasi past b o ‘lishi muqarrar. Albatta, bilim kerak,
am m o, bilim o ‘z y o ‘liga. M ustaqil fikrlash ham katta boylik.
H ozirgi z a m o n o kquv m uassasalarining vazifasi yosh avlodni
m ustaqil fikrlashga o ‘rgatishdir. A lbatta, fikrlashda ham individual
farqlar m avjud. Fikrlashni bilish — bu insonning aqlidir.
A qlning quyidagi sifatlarini ajratish mumkin:
M azm un do rlik (boyligi, chuqurligi, hukmga boyligi).
F ikrlashning kengligi (keng va tor) va chuqurligi, nazariya va
am aliyotning uzviyligiga bog‘liqdir. Amaliyot, hukmning to ‘g‘riligi
m ezonidir.
F ikrlashning mustaqilligi - um um iy tajribani qo‘llay olish, shaxsiy
fikrga ega b o 'lish i, tajribaga m unosabat bildirish.
4. A qlning tashabbuskorligi.
5. A qlning egiluvchanligi, vazifani standart echishdan qochish.
6. A qlning tanqidiyligi, o ‘z ishini aniq baholay olish, uni o ‘lchash.
7. A qlning mahsuldorligi.
8. F ik m in g ketm a-ketligi.
9. T afakk um ing tezligi.
Aql haqida ayrim olim lar va arboblaming fikrlari keltirilgan. ,,Ulug‘
aql egalari o ‘z oldilariga m aqsad q o ‘yadilar, qolgan o d am lar o ‘z
istaklari o rtid a n ergashadilar“ (Vashington Irving).
„A ql — bu yaxshi tashkil etilgan bilim lar tizim id ir“ (K .D .
Ushinskiy).
Y uqorida aytib o ‘tilgan b a rc h a sifatlar yosh o ‘zgargan sari o ‘zgarib
boradi. Ijodiy ishda fikrlashning mustaqilligi va tanqidiyligi zarur b o lib ,
u aqliy faoliyatning produktivligini ta ’minîaydi.
2.7. T a ’Iim olayotgan shaxsga psixologik-pedagogik t a ’sir etish
Pedagogik faoliyatdapedagoglarning psixologik-pedagogik bilim -
iari deyilganda, asosan, o ‘quv jarayonida ham da xizm at faoliyatida
o ‘zining maxsus sohasiga xos b o'lg an psixologik va pedagogik bilim lam i
egallashi ko‘zda tutiladi. Shu bilan birgalikda pedagog shaxs va jam oa
psixologiyasiga oid bilim lam i qay darajada egallaganligi, shuningdek,
shaxs psixologiyasini o ‘rganishning m etodlarini m uk am m al bilishlari
zarur.
M uom ala madaniyati pedagogni talabalar bilan m u lo q o t o ‘m a-
tishida etnik qoidalarga rioya qilishini talab etadi va pedagogik aloqa
o ‘m atish uchu n imkoniyat yaratib beradi.
Pedagogik aloqa esa o ‘z navbatida pedagogning talab alar bilan
bevosita
Do'stlaringiz bilan baham: |
