‘zbekist0n respublikasi olfy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

......' 
ГЛ
39-rasm (a).
M ash in ad a tay y o rlan ad ig an b u flar o ddiy va sh n u rli b o ‘lishi 
m um kin. O ddiy buflar hosil qilish uch u n detalda parallel chiziqlar 
belgilab olinadi. Bu ch iziq lam in g soni va orasidagi m asofa modelga
62

---

bog'liq. Detal belgilangan chiziq b o ‘yicha o ‘ngidan bo 'sh baxyalar 
bilan tikiladi. Ustki iplam ing uchi detaining teskarisiga chiqariladi 
va baxyalam i taranglab burm alar hosil qilinadi. Burm alar bir tekis 
yoyib chiqiladi, ip lam in g uchi m axkam lab, tugib q o ‘yiladi. Buf 
b a x y alarn in g u c h la rid a , d e ta in in g te sk ari to m o n id a n 0,1 sm 
chuqurlikdagi mayda taxlam alar hosil qilib tikiladi. B archa buf 
baxyalarning uchlari m ayda taxlam alarni tikish choklariga kirishi 
zaair. Buflar c h o ‘zilib ketmasligi u ch u n astar q o ‘yiladi. «Vafli» 
naqshini hosil qilish uchun navbati bilan har bir qatorning ikkitadan 
b u rm asi iro q isim o n q av iq la r y o rd a m id a p u x ta lan ad i. H ar b ir 
puxtalam ada 4-5 qaviq boMadi. G ul tikib b o ‘lingandan so‘ng burm a 
iplari so ‘kib tashlanadi.(39-rasm , b).
39-rasm (b).
5.5. Vitachkalarga ishlov berish
Kiyimga kishi gavdasiga mos shakl berish, shuningdek kiyimning 
gavdaga yaxshi yopishib turishini ta ’m inlash uchun asosiy detallarda 
vitachkalar qilinadi. Vitachkalam ing kirimi va soni kiyimning gavdaga 
yopishib turish darajasiga qarab belgilanadi.
Vitachkalar kiyim yuqorisida va belida bo'lishi mumkin. Yuqoridagi 
vitachkalar yelka chokidan, yoqa o ‘m izidan, yeng o ‘m izidan yoki 
yon chokdan boshlanadi. Ayollar kiyimida bunday vitachkalar asosiy 
hisoblanadi. U lar ko‘krakda yoki kurakda qavariqlik hosil qilish uchun
63

---

zarur. B eldan b o shlan g an v itach k alar kiyim ning belga yopishib 
turishini ta ’minlaydi.
V itachkalar qirqm a va yaxlit bo'lishi m um kin. Yengil kiyimlardagi 
vitachkalar yaxlit b o ‘ladi.
K iyim ning m odeliga qarab vitach k alar yum shoq taxlam alarga 
o ‘tishi, vitachka-m ayda taxlam alar, taxlam alar, qirq m alarv a b o ‘rtm a 
choklar bilan alm ashtirilishi m um kin.
Q irq im d an b o sh lan ad ig an v itach k ala r d e ta in in g teskarisidan 
q o ‘shim cha andoza b o ‘yicha u ch ta chiziq bilan, detal o'rtasidagi 
vitachkalar esa to ‘rtta: o ‘rta, yon chiziqlar va vitachkaning boshi 
h am da oxirini bildiradigan chiziqlar bilan belgilanadi.
Detal vitachkaning o 'rta chizig‘i b o ‘yicha o ‘ngini ichkariga bukib 
q o ‘yiladi. Kiyimlami yakka buyurtm alar b o ‘yicha tikishda vitachkalar 
oldin yon chizig‘i b o ‘yicha k o ‘klab olinib keyin biriktirilib tikiladi. 
K o‘klash ipi olib tashlanadi va v itach k an ing o ‘rta chizig'i tikish 
chokiga aniq keltirilib, vitachka yorib dazm ollanadi. (40-rasm , a,b). 
Shundan so 'n g m odelga m uvofiq vitachka b ir to m on ga yotqizib 
dazm ollanadi.
Y um shoq taxlam alarga o 'tad ig an vitachkalar a w a l k o ‘ndalangiga, 
so ‘ngra qirqim y o ‘nalishida b u rch ak ostid a tikilib, burchakdagi 
baxyaqator qayiltirib q o ‘yiladi. (40-rasm , v).
D etal o ‘rtasidagi vitachkalarni tikish vitachka uchlaridan biridan 
boshlanib oxirida tekis tugaydi va puxtalanadi.
V ita c h k a c h o k la ri m o d e ld a k o ‘rsa tilg a n to m o n g a y o tq izib
dazmollanadi.
V itachka oxirlaridagi solqilangan jo y lar d azm o ld a kirishtiriladi.
U stki kiyim dagi v itach k ala r k o ‘p in c h a q irq m a b o ‘ladi. B unday 
v ita c h k a la rn i ishlash u c h u n kiyim o ld b o ‘lagi o ‘ngini ichkariga 
q ilib q o ‘y ila d i, q irq im la ri te k is la n a d i va b e lg ila n g a n ch iz iq
b o ‘y ic h a 0 ,8 - 1 ,0 sm u z u n lik d a g i q a v iq b ila n te s k a r is id a n
k o ‘k la n a d i. S o ‘ngra k o ‘k lash c h iz ig 'id a n 0,1 sm ic h k a rid a n
m ash in ad i tikiladi. V itachk a cho k i to y o ‘q b o ‘lg un ch a to raytirilib 
b o rilib , v itach k a q irq im id a n 1-1,5 sm o ‘tib tu g a tilad i. V itachka 
o x ir i g a ip g azlam a yoki fliz e lin d a n 5 -6 sm u z u n lik d a b o ‘lak 
q o ‘yiladi.
64

---

40-rasm
C hokdagi k o ‘klash chiziqlari so'kib tashlanadi, ch o k yotqizib 
d azm o lanadi, vitachka oxiridagi solqilik dazm ollab kirishtiriladi. 
Beldagi vitachkalar o d atd a yaxlit b o ‘ladi. V itachkani tikish paytida 
chokning butun uzunligigaip gazlam ayoki flizelindan tayyorlangan 
b o ‘lak q o ‘yiladi, bu b o ‘lak vitachkalarning pastki uchlaridan 1,5- 
2 sm chiqib turishi kerak. V itachka choklari to yo‘q b o llib ketguncha 
toraytirib borilib, uchlari puxtalanadi. Vitachka tagiga qo'yilgan bo'lak 
vitachka shaklida qirqiladi. Vitachka uchidan chiqib turgan boMakning 
b ir to m o n i vitachkani tikish baxyaqatoriga kertiladi. V itachka bir 
tom onga, tikilgan b o ‘lak ikkinchi tom onga yotqizib dazm ollanadi, 
vitachka oxiridagi gazlam a dazm ollanadi, vitachka oxiridagi gazlama 
b o ia g i bir qavat b o iis h i kerak, solqi jo y lar kirishtiriladi (40- 
rasm ,e).