Ўзбекист онда з амонавий интенсив о

Чангловчи навларни танлаш ва жойлаштириш. 
Катта майдонларга бир хил навлар экиш, уларни пар-
вариш қилиш (зараркунанда ва касалликларга қарши 
курашиш, ҳосилни йиғиш, териш ҳамда сақлаш ва 
бошқалар)ни осонлаштиради, лекин ҳосил камаяди. 
Бунинг сабаби шуки, мева дарахтларининг кўпчилик 
навлари ўз-ўзидан чангланмайди, балки четдан чан-
гланади. Ўз-ўзидан чангланадиган навлар ҳам четдан 
чангланганда кўп ва сифатли ҳосил беради, уларнинг 
тўла чангланиши учун ҳар 10–12 қатордан кейин 1–2 

---

Ўзбекистонда замонавий интенсив олма боғлари
120
қатор чангловчи нав ўтқазилади. Ўзбекистонда ташкил 
этилган ва янги ташкил этилаётган олма боғларида 
ҳар 4 қатор асосий нав дан кейин 1 қатор чангловчи 
нав экилган. Айрим боғларда ҳар 5–6 қатордан сўнг 1 
қатор чангловчи нав экилган. 
Ҳозирги замонавий интенсив олма боғларида аж-
ратилган ерга асосий навни тўлиқ экиш учун, чан-
глатувчи навлар орасига экилганда юзага келади-
ган ноқулайликларни олдини олиш ва ердан янада 
унумли фойдаланиш учун ширдони (манзарали олма 
навлари, ренетки) деб номланган кам жой эгаллаб, 
жуда кўп ва узоқ муддат гуллаб турадиган чанглатув-
чи олма навларидан фойдаланилмоқда. Бу навлар 
бир ёшли новдасида гуллайди ва чангланиш ўтгандан 
сўнг мевалари тўкиб ташланса келаси йилда яна мўл 
гулкуртаклар ҳосил бўлади. Уларни қаторлар боши-
га ёки симбағаз устунлари ёнига экиб, боғлаб қўйиш 
мумкин. Асосий олма навидан келиб чиқиб, ширдони 
(ранетки)ларнинг турлари ва 2 хил навга эҳтиёж бор 
ёки йўқлиги аниқланади. 
Ушбу олма навлари чанглатувчи сифатида фойда-
ланилганда 2 хил нави ҳар эҳтимолга қарши (яъни, 
биринчи нав гулламай қолганда ёки қатор сабабларга 
кўра, гуллаши камайганда) ўтқазилади. Юқоридаги 
расмларда 2 хил чанглатувчи нави ҳам экилгани ме-
валарнинг рангидан кўриниб турибди.