Ўзбекист онда з амонавий интенсив о

баргсизланган шох. «Баргсизланиш» бу – нов-
да ёки барг йўқ шохдир. Куртаклар бўлиши мумкин, 
аммо улар на гулкуртакка ва на новдага айланади. 
Қуйидаги расмларда баргсизланган шохларни 
кўриш мумкин. Иккинчи йилда ён куртакларни барг 
ёки новда чиқармаслиги олма дарахтларида кузати-
лади. 
Дарахт ўсишида мувозанатга эга бўлишига 
тўсқинлик қилувчи нарсалардан бири бу «яланғоч» 
шохдир. Бунда шохнинг ўсувчи куртаклари на гул-
куртакка ва на новдага айланади, аксинча, ўсувчи 
куртак холида қолиб кетади. Гренни Смит ва Фуджи 
навларида, айниқса, кўп учрайди. Брейбурн, Пинк 
Леди, Гала ва Жонаголд навларида камроқ учрайди. 
«супурги» шох. Брейбурн, Пинк Леди, Гала ва 
Жонаголд «супурги» шохларни пайдо қилади. Шох-
ларнинг пастки куртаклари гулкуртакка айланиб, 
учки куртаклардан кучли шохлар пайдо бўлишини 
«супурги» шохлар дейилади. Бунинг натижасида 
мевалар асосий танадан узоқлашиб, зичлашиб 
кетади. Ред Делишезнинг спур нав лари (Скарлет 
спур, Ред Чиф, Супер Чиф) да эса барча шохларда 
гулкуртаклар керагидан ортиқ бўлади ва ўсишни 
сустлаштиради. 
Баргсизланган шох, «супурги» шох ва куртакла-
ниш ҳар йили бир маромда мевали шохлар пайдо 

---

VII. Олма навлари ва уларнинг ўсиш хусусиятлари
67
бўлишига тўсқинлик қилади. Мевали шохларни до-
имий янгилаш жараёнига халал беради. 
новдаларнинг пайдо бўлиши. Олма навла-
ри янги новдаларни ўстириш хусусиятига кўра ҳам 
турлича бўлади. Гренни Смит, Фуджи, Пинк Леди, 
Ред Делишезнинг спур навлари (Скарлет спур, Ред 
Чиф, Супер Чиф) осонликча янги новдаларни пайдо 
қилмайди. 
Ён новдалар пайдо бўлишига иқлим ҳам таъсир 
кўрсатиши мумкин. 
Расм-118. Қуйидаги расмда 3 ёшли Пинк 
Леди дарахтининг пастки шохлари-
ни тик ўсиб лидерга рақобат қилиши 
кўрсатилган. Шу сабабли ўз вақтида ён 
шохларни эгиш тавсия қилинади. 
Расм-117. Гренни Смит ва Гала навларида эса аксинча, лидер жуда кучли ўсиши 
натижасида пастки шохлар кучсизланади (чапда). Агар дарахтларнинг тепа 
қисмидаги шохлар ўсиши кучли бўлса соябонга ўхшаб қолади. Бундай дарахтлар-
да пастки шохларга қуёш нурлари яхши етиб бормайди ва ҳосилдорлик камаяди. 
Фуджи навининг баргсизланган шохлари яққол кўриниб турибди (ўнгда). 
Расм-119. Баргсизланган шохлар. 

---

Ўзбекистонда замонавий интенсив олма боғлари
68
Голден Делишес, Брейбурн, Гала ва Жона-
голд эркин ҳолда новда ва ён шохларни ўстириб 
чиқаради, айниқса, пакана пайвандтагларда 
ўстирилганда. 
Баргсизланган шох пайдо бўлишини олдини олиш 
учун қўлланиладиган ҳамда олма навлари ўсиш ху-
сусиятларига мос келувчи турли кесиш усуллари ва 
қандай қилиб ўсиш ва мева беришда мутаносиблик-
ка (балансга) эришиш мумкинлигини тушуниб олиш 
жуда муҳимдир. 
Агар навлар ўртасида мавжуд бўлган ўсиш хусу-
сиятларига эътиборсизлик билан қаралса, юқори 
ҳосилдорлик ва мева сифатига эришиш жуда қийин 
бўлади!