Ўзбек тили ва адабиёти кафедраси мудири Ҳ. П. Эшонқулов «Адабиётшунослик назарияси»

Мумтоз поэтика.

• ilmi badi’
• ilmi bayon
• ilmi aruz
• ilmi qofiyada
Sharq musulmon mumtoz poetikasi dastavval ilmi balog'a (balog'at ilmi) doirasida vujudga kelgan. "Balog'atning lug'aviy ma’nosi “bulug’ va vusul” , ya’ni “erishish va yetishish” bo'lib, istiloh sifatida Qur’oni Karim va hadisi sharif tili bo'lmish arab tilining sir-asrorlarini ochuvchi, uning nozik va nafis jihatlarini ko'rsatuvchi, balog'ati va fasohatini anglashni o'rgatuvchi ilm “balog'at ilmi” deyiladi. U ilmi bayon, ilmi maoniy, ilmi badi’lardan iborat.
Aruz vazni qoidalari va mumtoz poetika asoslari Ilmi ma’oniy sintaktik stilistikada gapning “ balig"’, ya’ni grammatik va sintaktik jihatdan to’g ’ri tuzilgan gapning sharoit taqozosiga mos bo’lishi usullarini o’rgatadi. Keyinchalik bu ilmlar qatoriga ilmi badi’ haqidagi ilm ham qo'shilib, unda badiiy nutq vositalari (badiiy san’atlar) tadqiq qilingan va ilmiy bayon uchun asos vazifasini o'tagan tashbih, istiora va kinoya san’atlaridan boshqa barcha san’atlar ushbu ilmning o'rganish ob’ektini tashkil qilgan.

6. 
   Образ таснифлари.
   

Obraz, badiiy obraz— voqelikni faqat sanʼatga xos usulda oʻzlashtiradigan va oʻzgartiradigan xarakterlovchi estetik kategoriya. Shuningdek, badiiy asarda ijodiy qayta yaratilgan har qanday voqea ham obraz deb yuritiladi.Obraz (timsol) tushunchasining keng va tor tushunchalari mavjud. Keng ma'nodagi obraz tushunchasi ijodkorning fikr-tuyg'ulari singdirilgan hayot manzarasini anglatadi. Tor ma'noda esa badiiy asarda aks ettirilgan inson siymosini ifodalaydi.
Obrazda obʼyektiv anglash bilan subʼyektiv ijodiy tafakkur qorishib ketadi. Badiiy obrazning oʻziga xos xususiyatlari real voqelikka va fikrlash jarayoniga boʻlgan munosabatda aniq namoyon boʻladi. Obraz vokelikning badiiy inʼikosi sifatida real mavjud obʼyektning hissiy aniq, tayin zamon va makonda davom etgan, moddiy tugal, oʻzicha yetuk xususiyatlariga ega boʻladi. Obrazlar bosh va epizodik turlarga bo'linadi.