Ўзбек тили ва адабиёти кафедраси мудири Ҳ. П. Эшонқулов «Адабиётшунослик назарияси»

Шарқ адабиётшунослигида адабий тур ва жанрларга муносабат масаласи.

Qadim Sharqda shе’rshunоslik badiiy asar (dоstоn, g’azal, rubоiy, tuyuq va xоkazо) darajasida qadrlangan. Aytish mumkinki, Sharq adabiyotshunosligi asоsan shе’rshunоslikdan ibоrat bo’lgan. SHе’rni tushunish, tahlil qilish, sharxdash kishilarning intеllеktuallik darajasini bеlgilaydigan o’ziga xоs mеzоn hisоblangan. Shuning uchun o’z zamоnining barcha pеshqadam ijоdkоrlari shе’rshunоslikka dоir max­sus bir asar yaratishga harakat qilishgan. Jaxоn tibbiyot fani tarixida yuksak o’rin tutgan Abu Ali ibn Sinоdеk mutafakkirning «Mu’tasamush - shuarо» («SHоirlar panоhgоhi») asarini yozgani ham aynan shundan dalоlat bеradi.
Qissa janri Sharq adabiyotida qadimdan mavjud bo’lgan. Ularning aksariyati diniy mayzuga bag’ishlangan. «CHоr darvеsh», «Ibrоhim Adham» qissalari, ayniqsa, mashhur bo’lgan Nоsiriddin Rabg’o’ziyning «Qissasul anbiyo» asari ham payg’ambarlarning ilоhiy kitоblarda zikr qilingan hayotiga asоslangan.
«Kalila va Dimna», Shayx Sa’diyning «Gulistоn», «Bo’stоn» asarlari Sharq adabiyotidagi hikoyachilikning yеtuk namunalari hisоblanadi. Sharq hikоyachiliga vоqеalarning ta’sirchanligi, ziddiyatlarning kеskinligi, favqulоdda falsafiy mulohazalarga bоyligi bilan e’tibоrni tоrtadi.


22-вариант.

4. 
   Лирик асарда образ.
   

Lirik obraz ongli ravishda muallif ongining to‘liq hajmiga emas, balki oldindan belgilab qo‘yilgan “taqdir”ga muvofiq qurilgan. Lirik qahramon, qoida tariqasida, tomoshabinlar tomonidan yanada yaratiladi, o'quvchi idrokining maxsus ombori, bu ham romantik harakat doirasida paydo bo'lgan. O‘quvchi ongi uchun lirik qahramon shoir haqidagi afsonaviy haqiqat, o‘zi haqidagi afsona, shoir dunyoga meros qilib qoldirgan.Boris Kormanning fikricha, “lirik qahramon ong sub’ektlaridan biridir, u to'g'ridan-to'g'ri baholovchi nuqtai nazardan ham sub'ekt, ham ob'ektdir. Lirik qahramon ham ong tashuvchisi, ham obrazning subyektidir”
Lirik qahramon lirik asarda muallif ongining namoyon bo‘lish shakllaridan biri; lirikadagi shoir obrazi, uning fikr va his-tuyg‘ularini ifoda etuvchi, lekin uning dunyoviy shaxsiga tushirib bo‘lmaydigan; nutq va tajriba mavzusi, ayni paytda asardagi obrazning asosiy ob'ekti, uning g'oyaviy-tematik va kompozitsion markazi. Poetik obrazlar lirik qahramonning hissiyoti va fikrini umumlashtirishga xizmat qilgan. Bu vositalar haqiqiy poeziya yaratilishida oʻz oʻrniga ega. Buning natijasida inson qalbining nozik tomonlari tadqiq etiladi. Poetik obrazlar lirik qahramonning hissiyoti va fikrini umumlashtirishga xizmat qilgan. Bu vositalar haqiqiy poeziya yaratilishida oʻz oʻrniga ega. Buning natijasida inson qalbining nozik tomonlari tadqiq etiladi.

5.