‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi X. K. Aripov, A. M. Abdullayev

т —
0 ST/0,1 4- Л 0 ^
tarq.u'rt.kcch 5 V
larq.kech larq.kech / *
M Elarning integral parametrlar texnologiya va sxemotexnikaning
rivojlanish darajasini aks etadi. Asosiy integral parametrlar bo'lib ulanish
ishi Au l\a integratsiya darajasi N hisoblanadi.
Qayta ulanish ishi o'rtacha iste’mol quw atini o'rtacha qayta ulanish
vaqtiga ko'paytmasi orqali aniqlanadi
A - P • r
^ Q U 1ST L tarq.o'n.kech. •
Texnologiyaning rivojlanish darajasiga ko‘ra qayta ulanish ishi harwww.ziyouz.com
kutubxonasi
o ‘n yilda bir yarim darajaga kamayib borm oqda. Shu sababli bu
param etrdan IS turlarini solishtirishda foydalanish m um kin. Masalan,
bir xil /Ig ^ c o n s t da elem ent yoki yuqori iste’mol q u w atid a yuqori
tezkorlikka, yoki, aksincha, yetarlicha kichik tezkorlikda juda kichik
iste’mol quw atiga ega boiadi.
11.5. Bipolyar tranzistorli elektron kalit sxemalar
Impulsli va raqamli (mantiqiy) qurilmalarda elektron kalit asosiy
elem ent hisoblanadi. Elektron kalit yuklama zanjiriga ulanib tashqi
boshqaruv signali ta ’sirida davriy ravishda ulash va uzishni amalga
oshiradi. Bu vaqtda kalitning chiqishidagi signal bir-biridan yetarlicha
farqlanadigan ikkita diskret qiymatga ega b o iad i. Bu xossa uni Bui
algebrasi funksiyalarini amalga oshiruvchi asosiy ME sifatida qo'llashga
imkonini beradi.
Kalit ikki elem entdan tashkil topgan: qayta ulanuvchi (QUE) va
yuklama (YE) elementlari. Kalit (invertor) tuzilishining umumlashgan
sxemasi 11.7-rasmda keltirilgan.
QUE ikki turg‘un holatga ega: ulangan va uzilgan. Bu shartlarga
bipolyar va maydoniy tranzistorlarning ba’zi turlari mos keladi. YE
m anbadan iste’mol qilinayotgan tokni cheklash uchun xizmat qiladi.
Kalit turini tanlashda IMSlarda asosiy mezon bo'lib — texnologik
muvofiqlik hisoblanadi. Texnologik muvofiqlik deganda turli sxema
e lem en tlarin i yagona texnologik jaray o n d a tay y o rlash im koni
tushuniladi. Bir xil elementlardan tashkil topgan sxemalar afzal sanaladi.
Yuklama va qayta ulanish elementi M DY — tranzistorlardan tashkil
topgan kalitlar yuqori texnologik va universal hisoblanadi.
BTli sodda kalit sxemasi 11.8-rasmda keltirilgan. U UE sxemada
ulangan BTda yasalgan kuchaytirgich kaskaddan iborat. Kuchlanish
manbayi EM va RK ko‘rinishdagi yuklama qarshiligidan tashkil topgan
zanjir boshqariluvchi zanjir hisoblanadi. Boshqaruvchi (baza) zanjir
boshqaruv signali manbayi UKIR\a unga ketm a-ket ulangan qarshilik
i^ d a n tarkib topgan.
ВТ elektron kalit shartiga ko‘ra yoki berk rejimda, yoki to ‘yinish
rejimida ishlashi kerak.
Kirishga manfiy qutbli signal berilsagina tranzistor berk rejimga
o‘tadi. M a’lumki, berk rejimda tranzistor toklariwww.ziyouz.com
kutubxonasi
11.7 -rasm. Elektron kalit (invertor) tuzilma sxemasi.
/ э * 0
,