‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. N. V aliyev

о,
L*
1.15-rasm.
parallel  с va  e to ‘g‘ri  chiziqlar  (1 .1 5 -ra sm ,/),  kartinaga 45°  burchak 
ostida bo'lgan o ‘zaro parallel  m va  n to ‘g‘ri  chiziqlar  (1.15-rasm,  k), 
kartinaga  qiya H  ga parallel  / va  / to ‘g‘ri  chiziqlar  (1.15-rasm,  /)  or­
qali tasvirlanadi.
Xususiy  hollarda  T  tekislik  kartinaga  ham ,  H  ga  ham   perpen­
dikular vaziyatda  izlari  orqali  (1.15-rasm,  n),  kartinaga  qiya,  H  ga 
24

---

а
b
1.16-rasm.
1.17-rasm.
perpendikular  Q tekislik  izlari  bilan  (1.15-rasm,  n),  kartinaga ham , 
H  ga  ham  qiya  um um iy vaziyatdagi  M  tekislik  izlari  orqali  (15-rasm, 
m),  kartinaga  perp end ik u lar  tekislik  N K izi  orqali  (1.15-rasm ,  o), 
kartinaga  parallel  tekislik  LH izi  orqali  (1.15-rasm ,  p ),  kartinaga 
ham ,  H  ga ham  qiya pasayuvchi A tekislik izlari orqali  (1.15-rasm,  q), 
k artin a  va  H  ga  nisb atan  kitob  varag'i  vaziyatidagi  V tekislik  izi 
orqali,  bunday tekislik izi  kartina  asosida tasvirlanadi  (1.15-rasm,  s), 
kartinaga perpendikular H  ga qiya В tekislik izlari orqali  (1.15-rasm,  u) 
ham da  tekislik  turli  tekis  shakllar  gorizontal,  vertikal  to ‘g ‘ri  to ‘rt- 
burchak  (1.16-rasm,  a va  b),  kvadrat  (1.17-rasm,  a va  b)  kabi  ko‘ri- 
nishlarda tasvirlanishi  mumkin.
25

---

26

---

U m um iy  holda  T  tekislik  К  ga  ham ,  H  ga  ham   qiya  vaziyatda, 
o ‘zaro  1  nuqtada  kesishuvchi  m  va  n  to ‘g‘ri  chiziqlar  orqali  berili- 
shi  mum kin.  Bunday  tekislikni  perspektivada  izlari  orqali  tasvirlash 
uchun  oldin  1 nuqtaning  perspektivasi,  keyin  m,  n  chiziqlarda  tan- 
lab  olingan  2'2'H,  33'H nuqtalarning  kartina  asosidagi  20,  30 nuqtalar 
aniqlanib,  1 nuqta bilan tutashtirib  davom ettiriladi va S  dan  m \  n' lar- 
ga parallel  qilib  o ‘tkazilgan ko'rish nurlari bilan  kesishtiriladi.  So‘ng- 
ra  m,  n  chiziqlarning  kartina  tekisligidagi  izlari  m K,  n K,  m r, 
lar 
belgilanib,  ular  o ‘zaro  tutashtiriladi.  Shunda  tekislikning  izlari  TK, 
Tm lar topiladi  va  H  dagi  izi  TH shartli  ravishda  kartina  asosida  tas­
virlanadi  (1.18-rasm,  a va  b).
Tekislikning perspektivasini  qurishning  um um iy  algoritmi  quyi- 
dagicha  b o ‘ladi.  K o ‘rish  nuqtasi  S   dan  berilgan  tekislikka  parallel 
tekislik  o ‘tkaziladi va uning  kartina  bilan kesishgan  chizig‘i  aniqla­
nadi.  0 ‘tkazilgan tekislik parallelizm  tekisligi,  aniqlangan  chiziq  esa 
berilgan tekislikning  cheksizlikdagi xosmas  chizig‘ming  perspektiva­
si, ya’ni  uchrashish  chizig‘i deb  ataladi.  Berilgan  tekislik davomining 
kartina  bilan  kesishgan  chizig‘i uning  kartina  izi b o ‘lib,  u   har doim  
tekislikning  uchrashish  chizig‘iga parallel  bo‘ladi  (5-qoida).