‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. N. V aliyev

3.  T o‘g ‘ri  chiziqning  perspektivasi
T o ‘g ‘ri  chiziqlar  / /  va  К ga  nisbatan  egallagan  holatlariga  k o ‘ra 
um um iy va  hususiy vaziyatdagi  to ‘g‘ri  chiziqlarga  ajratiladi.  T o ‘g ‘ri 
chiziq  H  ga  ham   К  ga  h am   qiya  vaziyatda  bo ‘Isa,  umumiy  vaziyat­
dagi,  i f g a   yoki  К ga  perpendikular yoki  parallel,  shuningdek,  H  ga 
parallel,  К  ga  45°  burchak  ostida  b o ‘lsa,  hususiy  vaziyatdagi  to ‘g ‘ri 
chiziq  deyiladi.
14

---

Quyida  xususiy  vaziyatdagi  to ‘g ‘ri  chiziqlarning  perspektiv  tas- 
virlarini  yasash k o ‘rib  chiqiladi.
H  da  yotgan  va  К  kartinaga  perpendikular  n',  parallel  T,  vertikal 
t'  chiziqlar berilgan  (1.7-rasm,  a).  Ularning  perspektivalarini yasash 
uchun  yuqorida  qayd  qilingan  qoidalardan  foydalaniladi.
1-qoidaga  muvofiq  n'  chiziq  K,,  kartina  asosigacha  davom   et- 
tiriladi  va  N K  nuqta  hosil  qilinadi.  N K nuqta  P bilan  tutashtiriladi. 
n '  chiziqdagi A '  va  N ' nuqtalar k o ‘rish  nuqtasi  .S' bilan  tutashtirilsa, 
N KP  chiziqda  ushbu  nuqtalarning perspektiv  tasvirlari  A  va  N  aniq­
lanadi.
3-qoidaga  asoslanib  I'  va  t'  chiziqlarning  perspektivalari A  n u q ­
tadan ularning  o ‘zlariga parallel  qilib  chiziladi.  Ulardagi  L va  T nuq­
talar,  bu joyda ham   S L ' va S T  nurlar orqali aniqlanadi  (1.7-rasm,  a).
Kartinada bu  chiziqlarning perspektivalarini  yasashda  2-qoidaga 
asoslaniladi.  A '  va  N '  n u q ta la rd a n   k artin a  asosiga  45°  b u rch ak  
ostidagi  chiziqlar  chizilib,  K H  da  N ]K va  A lK  nuq talar  aniqlanadi. 
A niqlangan  nuqtalar  Dj bilan  tutashtiriladi  va  ularning  perspekti­
valari  N KP  chiziqda  aniqlanadi.  Q oidaga  asoslanib,  A   n u q tad an  
A 'L '  ga  va A 'T ' ga  parallel  chiziqlar  chiziladi.  Bu  yerda  A '  va  V  
nuqtalar planda  o ‘zaro  ustm a-ust tushib  qolgan A '= T .  Shunda  L KP 
da  L   nuqta,  T D , vositasida  T nuqta  aniqlanadi  (1.7-rasm ,  b).
U shbu perspektiv  tasvir tahlil  qilinsa,  S  ko ‘rish  nuqtasidan kar­
tinaga  chizilgan  perp end ik u lar  S P  to ‘g‘ri  chiziq  A 'N '  ga  parallel 
(19Р|| A 'N ')   bo ‘ladi (1-qoida).  S  dan  kartinaga  45°  burchak  ostidagi 
S D j  to ‘g ‘ri  ch iziq   A   A IK  va  N ’N 1K  larga  p a ra lle l  (S D , || A ’A tK, 
SD , || N 'N /K)  bo‘ladi  (2-qoida).
S  dan  Г  va  t'  larga  o ‘tkazilgan  parallel  to ‘g ‘ri  chiziqlar  H  va