‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. N. V aliyev

BAH va  CAH  chiziqlarning  X  o ‘qi  bilan  kesishgan  L 'x va  T x n uq - 
talari ^ " (/bilan  tutashtiriladi.  Shunda  soyaning  V dagi qismi topiladi.
Soyaning X  o ‘qidagi  sinish  nuqtasini  (L va  71arni)  uchburchak­
ning  AB(A'B')  va  AC(A'C')  tom onlarida  aniqlash  u ch u n   yorug£lik 
n urining  y o ‘nalishi,  m asalan,  s  ga  (7.8-rasm ,  a)  yoki  s"  ga  (7.8- 
rasm ,  b)  parallel  chizilad i.  S h u n d a   AB(A"B")  da  L (L " )  va 
AC(A"C")  da  T(T")  nuqtalar topiladi.
B undan  keyingi  b a ’zi  chizm alardagi  ortogonal  proyeksiyada 
soya  yasashda  s'  va  s"  yorug‘lik  yo‘nalishi  proyeksiyalari  ko‘rsatil- 
maydi. 
5' va s" yorug‘lik yo‘nalishi  proyeksiyalari X o ‘qiga  nisbatan 
45  0  burchak  ostida  o ‘tkazilaveriladi.
129

---

7.8-rasm .
5-masala. 
Aylanadan tushayotgan  soya  aksonometrik va  ortogo- 
nal  proyeksiyalarda bajarilsin  (7.9-rasm,  a,  b).
Berilgan  aylana frontal proyeksiyalar tekisligi  V ga parallel  vazi- 
yatda  berilgan.  Qoidaga binoan  bunday  aylanadan  tushadigan  soya 
V da  o ‘ziga  parallel  va  o ‘zidek  kattalik  (diam etr)da  tasvirlanadi.  H  
dagi  soyasi  ellips  ko‘rinishida yasaladi.
1. 
A ylana  markazi  0   dan  s  ga,  O'  d an   s ' ga  va  O"  d an   s"  ga 
parallel  chiziqlar  o‘tkaziladi.  O'x ning  aniqlangan joyiga binoan  ay- 
lananing  teng  yuqori  yarmi  V da va  pastki  yarm i  H  da tasvirlanishi 
m a’lum  b o ‘lmoqda.
130

---

Soyaning  V dagi  qism i  b o ‘lgan  y arim ay la n a  chizib  olinadi. 
Keyin  qolgan yarmini yasash uchun  C(C',  С  ),  E(E'E") va  F(FF") 
nuqtalardan  m os  ravishda  yorug‘lik  nurlarining  y o ‘nalishlariga  p a ­
rallel  chiziqlar  chiziladi.  C"x,  E"x,  F"x nuqtalardan  X  ga  45°  bur- 
chak  ostidagi  (7.9-rasm ,  a)  yoki  X  ga  perpendikular  (7.9-rasm ,  b) 
chiziqlar vositasida  C'H,  E 'H,  F'H lar o ‘rni belgilanadi  va  ular ravon 
qilib  tutashtirib  chiqiladi.
Aylana  H  ga parallel vaziyatda b o ‘lsa,  u n d an   H  ga  tushayotgan 
soyasi  ham   o ‘ziga  teng  va  o ‘zidek  aylana  ko‘rinishida  tasvirlanadi. 
Ushbu  hoi  ortogonal  proyeksiyada ham   ko‘rib  chiqiladi.