Збек и с то н республикаси олий ва урта махсус таълим



Download 8,79 Mb.
Pdf ko'rish
bet39/83
Sana25.02.2022
Hajmi8,79 Mb.
#288441
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   83
Bog'liq
Qadimgi va O'rta asr G'arbiy Yevropa falsafasi (S.Yo'ldoshev va b.)

Хунармандлар 
касбкорлик билан шугулланмасликлари керак, 
чунки бундай хаёт шарафли эмас ва у фазилатлар манфаатига 
к,арама-к,аршидир. Энг яхши давлатнинг фук,аролари, шунинг-
www.ziyouz.com kutubxonasi


дек, дехдон булишлари лозим эмас. Улар узларига тегишли 
фазилатларни ривожлантириш, фалсафа билан шугулланиш 
Хамда сиёсий фаолиятларини амалга ошириш учун уларга ор- 
тик,ча вак,т зарурдир.
Аристотелнинг фикрича, одамлар табиатан тенг эмаслар. Кул 
билан кулдор бамисоли хайвон билан инсондир. Биринчиси 
жисмоний мехнатга тугилган булиб, бировларнинг истак-иро- 
дасини амалга оширади. Улар ок,илликни тушунадилар, лекин 
узлари aiyira эга эмаслар. Улар жонли мулк ва хужайиннинг 
куроли. Кулларга эга булишлик, бу гуёки уруш ёки ов хакидаги 
фандир. Овчилик харбий ишнинг бир к,исми булиб, мак,сади 
ёввойи жониворларни ва табиатан бошкдларга буйсунадиган 
кишиларни (кулларни) овлашдан иборатдир. Бундай уруш адо- 
латлидир, дейди Аристотел.
Шундай кдлиб, «Энг яхши давлатнинг фук,аролари наинки 
хунармандчилик, бирон-бир касб, дехкончилик билан шугулла- 
нишлари у ёкда турсин, балки умуман жисмоний мехнатдан 
Холи булишлари зарур. Фуцаролар кулдор була туриб, кул хисо- 
бига яшаб, фалсафа билан шугулланишга, буш вак,тга эга булиб, 
уз фазилатларини ривожлантирадилар. Шунингдек, улар узлари- 
нинг фукдролик бурчларини бажарадилар. Армияда хизмат к,ила- 
дилар, кенгашларда к,атнашадилар, суд идораларида судлашади- 
лар, ибодатхоналарда худоларга ибодат циладилар. Хужайин эса 
кул нимани бажара олишини, буйрук беришни билмоги шарт. 
Ш унинг учун бойлиги етарли оила, икир-чикирларга к,арам 
булиб колмасдан турмушнинг майда-чуйда ишларига аралашма- 
ган холда, бу ишни бажарувчиларга топшириб, узлари эса давлат 
ишлари ёки фалсафа билан шурулланишлари лозим».
Фукаролар мулки гарчанд тенг булмаса-да, лекин уларнинг 
уртасида ута бой ва ута камбагали йук,- Бутун эллин давлатлари- 
га тарк,алган энг яхши сиёсий тузум уларни битта яхлит сиёсий 
тизимга бирлашишига имкон яратиб, бутун дунёда ХУКМР°Н 
булишларини таъминлай олади. Табиат барча бошк,а халк^арни 
куллик учун вахший к,илиб яратган. Шунинг учун улар куллик- 
да яшашлари керак. Улар эллинликларнинг ижтимоий ва хусу- 
сий ерларида ишлашлари мак,садга мувофикдир. Улар бу иш- 
ларни умумийлик, фаровонлик учун хамда узлари учун бажара­
дилар.
Аристотелнинг ижтимоий-сиёсий к,арашлари нихоятда ул- 
кан назарий ва шунингдек, катта тарихий к,ийматга эга. Унинг 
идеал давлат тугрисидаги ихчам лойихаси хар цандай хаёлий 
давлат каби уйдирма, хаёлий хусусиятларнинг реал жамият- 
нинг тарихий муносабатларини акс эттирувчи к,оришмасидан 
иборат булган.
Аристотелнинг «Сиёсат» асарини ажралиб турадиган хусу­
сияти шундаки, унда реал тарихий сезгирлик, хаёлий тахмин- 
лардан устун туради.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Аристотел ижтимоий кдрашларининг жон ва тана дуализми 
Куйидаги куринишга эга: Аристотелнинг ижтимоий-сиёсий 
карашлари ва айникра, унинг идеал давлат хдкддаги назарияси 
унинг ватандошлари томонидан ривожлантирилибгина к,олмас- 
дан, балки урта аср уртаосиёлик мутафаккирлар, биринчи нав- 
батда, Абу Наср Форобийнинг идеал жамоанинг фозил киши- 
лари тукрисидаги карашларида, шунингдек, XVI—XVII асрлар- 
да Рарбий Европада яшаб ижод килган мутафаккирларнинг 
ижтимоий-сиёсий карашларига хам катта таъсир килган ва учмас 
из колдирган.
А Р И С ТО ТЕ Л Н И Н Г А ХЛО КИЙ КДРАШ ЛАРИ
Аристотел биринчи булиб, ахлок (этика)ни мустакил фан 
сифатида илмий-фалсафий билимлар силсиласига киритга^ Унга 
инсонлар уртасидаги муносабат доираси ва окил ижтимоий 
Хайвон—индивиднинг ахлокини урганувчи фан, деб ном бер- 
ган. У ахлок-одоб масалаларига багишланган асарини «Никомах 
этикаси» деб атади. Бу асар унинг угли га багишланган булиб, 
тугри юриб-туриш, ахлок-одоб хакддаги амалий насихатлар си­
фатида ёзилган ва унинг номи билан «Никомах этикаси» деб 
аталган. Демокритнинг ахлокий таълимоти маълум даражада 
Хаётий донишмандликка багишланган афоризмлардан иборат 
булса, Платон уз ахлокий таълимотини диалог шаклида ифода 
этган б;улса, Аристотелнинг ахлокий таълимоти монолог сифа­
тида, яъни уз шакли жихатидан илмий асар булиб, бадиийлик- 
дан ва кундалик фикр-мулохазалардан йирок- Аристотел кадимги 
фанларни таснифловчи ва ягона бир тизимга келтирувчи буюк 
алломадир. Ахлокий масалаларни хал этишда у Демокритга якин 
турган. Аристотелнинг этикаси дунёвий, \а р  бир озод кишини 
давлат фукароси рухида тарбиялаш масалаларига багишланган.
Аристотелнинг фикрича, ахлок масаласини кенг ва атроф- 
лича урганиш хамда унинг тизимини яратишдан аввал бахт- 
саодат нималигини аникдаб олиш лозим. Иккинчидан, инсон 
бахт-саодатга эришишга кодирми ёки йукми? — деган саволга 
жавоб бериш керак (яъни ирода эркинлиги ва инсон хатти- 
Харакатини бахолаш муаммоси куйилади). Учинчидан, бахт-са­
одатга эришиш учун кайси йулдан боришни англаш даркор 
(яхшилик муаммоси, тарбия мохияти ва имкониятини куриб 
чикиш керак). Туртинчидан, инсон интилишларининг энг буюк 
максади бахт-саодат эканлигини билиш лозим. Шунга кура, 
«Этика»да фаровонлик, эзгулик, ирода эркинлиги хакддаги фик- 
рлар кенг урин олган. Рисола охирида озчиликка тааллукди 
булган маънавий идеал тахдил килинади. Тарбиядаги ютук тур- 
муш тарзига боглик. Энг яхши хаёт кечириш шакли хакддаги 
таълимот бевосита давлат тузилиши ва сиёсатининг макбул 
шакл ига боь'ликдир.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Аристотел уз устози Платоннинг х.ак.ик.ий яхшилик бу узгар- 
мас 
f o h

деган фикрига карши чикиб, «Гарчанд Платон менга 
устоз ва дуст булмасин, хакикат ундан кимматлидир. Мукаддас 
бурчим х,ак,ик,атга юз угиришга буюради»,1 — деб ёзади. Хакикат- 
нинг мазмуни шундаки, яхшилик мутлак, 
for
булиши мумкин 
эмас, чунки яхшилик борлик, сифат ва муносабат категорияла- 
рига тегишлидир. Яхшилик турли-туман ва уни битта 

Download 8,79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   83




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish