Ўзбек дипломатияси тарихидан



Download 11,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/184
Sana19.12.2022
Hajmi11,99 Mb.
#890942
TuriДиплом
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   184
Bog'liq
O`zbek diplomatiyasi tarixidan

Кашкули Салимий ва Тарихи мутақаддимин ва мутахайирин.
Ташкент, 1912. 268-269-бетлар (форс тилида).
2. Ўша жойда.
32


ҳ и ко я қ и л и н а д и . Ш о \ унга ҳам ю қ ори даги сўзл ар б и л ан м уро­
ж аат қ и л ад и . С а л и м и й н и н г ё зи ш и ч а , Ч и ғато й б еги бу муш кул 
ҳолатдан д о н о л и к б и л ан қутула олади ва ҳатто ш о ҳ н и н г э ъ ти - 
б о р и га қам м у яссар бўлади. У ш ундай ёзади: “ Ш а ҳ ан ш о ҳ н и н г 
ўзл ар и га м аъ л у м к и , - д еб ж авоб беради Ч и ға то й б е ги , - қадим
за м о н л а р д ан буён Бухоро п од ш охд ари к ў п ги н а м ам л ак атл ар га 
ҳ укм рон б ўлиб, ном ч и қ а р ган л а р . Бу б о р ад а ҳеч к и м д а ш ак- 
ш убҳа б ўл м аса кер ак. Бухоро б илан Э р о н ў р та с и д а турк м ан
ж а м о ас и б о р к и , у н а Бухоро, на Э р о н га то б ед и р . У лар ў зб о - 
ш и м ч а л и к б и л ан б е б о ш л и к қ и л и б , Э р о н ф у қ а р о л а р и н и қўлга 
туш и ри б ўғирлаб ол и б борадилар. Бухоро халқи д и н д о р л и к важ- 
ҳи д ан , м урувват ва ш а ф қ ат йўли б и л ан у л ар н и м аълум баҳода 
со ти б ол и б , ўз уй ичи ва уйдан таш қ ар и ю м у ш л ар и н и уларга 
т о п ш и р а д и л а р . О з ф урсатда о зо д бўлиб, Бухоро х а л қ и н и н г ях- 
ш и л и ги саб аб и д ан у ерда у й -ж о й л и к , б о л а -ч а қ а л и к ва м о л - 
д у н ёл и к бўладилар. П од ш оҳ хизм атида ю қори м ансаблар эгаллаб 
Э р о н в и л о я т и н и у н у та д и л а р ". С а л и м и й н и н г т а ъ к и д л а ш и ч а , 
Н а с р и д д и н ш о ҳ бу ж авоб д ан қ ан о атл ан и б , “ С е н ўз ж аво б и н г 
б и л ан м ен и хурсанд ва хотирж ам қилдинг» д е б , пул, махсус 
с а р п о ва кўк о т и н ъ о м қ и л и б , м еҳ р и б о н л и к кўрсатади. Б ир 
н е ч а кун з и ё ф а т қ и л и б , одам қ ў ш и б С т а н б у л ч ега р а с и га ч а
кузатиб қўяд и ” . 1 Бу парчаларда “ Қутадғу б и л и к ” д а та ъ р и ф л а н - 
ган элчи га хос д о н о л и к хусуси ятлари н и н г н ам о ён б ўлиш и икки 
д авл ат ўртасид аги ан гл аш и л м о в ч и л и к ғови в ақ ти н ч а бўлсада 
орад ан кўтари л и ш и га сабаб бўлади.
У м ум ан , Т у р к и с т о н сар ҳад л ари д аги д а вл атл ар ўз э л ч и л и к
м уносаб атл ари да ҳар вақт ю қорида таъ ки д лан ган асо си й қон ун - 
қои д ал арга р и о я қи л и б келган. Бундай воқеал арга гоятда бой 
ў т м и ш и м и з д а н к ў п л а б м и с о л л а р к е л т и р и ш м у м к и н . Б у н и
ш ундан ҳам б илса бўладики, бу зам и н д ан б о ш қ а м ам лакатларга 
ю борилган эл чи л ар асосан ўз ю ртларига ўта с о д и қ, со тқ и н л и к
н и м ал и ги н и б и л м ай д и ган , л ози м бўлганда ўз ватан и учун жон 
ф и д о қи л и ш га ҳам иш а тай ёр ш ахслар бўлган. Ч ун ки ҳукм дорлар 
Т урки стон да азалдан ўрнатилган тар ти б -қо и д ал ар га қ атти қ риоя 
қи л ган л ар , чет эллар б илан бўлган ўз м ун осаб атл ари н и ам алга 
ош и рувч и ш ахсларни тан л аш иш ига катта эҳти ётк орли к билан
/. 
Ўша жойда.
33


ёнд аш ган л ар. К ўп ги н а ҳолларда бу ердан ю борилган элчилар 
ўз в ази ф ал ар и н и адо эта туриб ҳатто ҳалок ҳам б ў л ган л ар ” 1.
Ш уни ҳам а й ти ш к е р а к к и , ҳукм дорлар э л ч и л и к и ш и га ўз 
аъёнлари ич и дан илож и борича эн г зукко ва обрўли зотл арн и
ж алб этар эк ан л ар , ул ар н и н г ф ао л и яти га бу ғоят м асъулиятли 
вази ф ан и қай дараж ада адо эти ш л ар и га қараб баҳо берган. Агар 
э л ч и л и к н и н г н ати ж аси м ақсадга м у в о ф и қ тар зд а я к у н л а н с а 
у н д а б у н д ай э л ч и л а р ўз д и п л о м а т и к ф а о л и я т л а р и н и д аво м
этти р ав ер ган л ар , акс ҳолда уларни бу соҳадаги хи зм ат вази ф аси
б и р м ар тал и к с а ф а р б илан ч ек лан и б қол аверган . Қ ўлёзм аларда, 
а й н и қ с а , Х и ва сол н о м ал ар и д а бу ҳақда ж уда кўп м аълум отлар 
мавжуд. У ларга таян ган қолда шу хулосага келиш м у м к и н к и , 
Т у р к и с т о н д а в л а т ч и л и ги та р и х и д а к ў п ги н а ҳ о л л ар д а д а в л а т
д ево н и д а ҳози рги туш унча б илан ай ти л ган д а, э л ч и л и к б илан 
ш уғулланувчи махсус ва д о и м и й д и п л о м а ти к корп усл ар вужудга 
келган. У лар ўз д а в р и та қ о зо с и га кўра н а и н к и о й л а р , балки 
й и л л а р га ч ў зи л га н с а ф а р л а р д а б и р и н -к е т и н и ш т и р о к э т и б , 
у м рлари н и э л ч и л и к и ш и га, ўз ватани б и л ан хори ж и й м ам л ак ат­
л ар ўртасида ях ш и ал о қ а л а р ўр н ати ш д ек эзгу и ш га бахш ида 
этганлар. Э л ч и л и к м ун осаб атл ари н и ж о р и й эти ш д аги бу там о - 
й и л ҳам Т у р к и с т о н д а қ а д и м д а в р л а р д а н т о р т и б т о Р о с с и я
б осқинига қадар, сўнгги ўзбек хонликлари ўз м устақилликларини 
йўқотган вақтгача давом этиб келган.
Ю рти м и з тарихида ф ао л и ят кўрсатган давл атл ар д и п л о м а ти я - 
с и н и н г ўзига хос хусусиятларидан б и ри у н и н г б о ш қ а халкдар, 
м ам лакатлар ва у л ар н и н г ҳукм дорларига н и сб атан гоят ҳурмат 
ва эъти бор б и л ан ён д аш и ш и д а ўз и ф о д а с и н и топ ган . Бу ҳол 
б и згача ети б келган э л ч и л и к ёзи ш м ал ари м азм ун и д ан ш у н д о қ 
к ўри н и б турибди. Б унга ҳам, ф и к р и м и зч а , у н и н г там ал то ш и н и
қўйган қад и м и й й ў л -й ў р и к д а р н и н г о ғи ш м ай ва и зч и л л и к б илан 
авл од д ан -авл од га ўтиб келганлиги сабаб бўлган.
Ў збекистон Республикаси Ф анлар академ ияси Ш арқш унослик 
институги қўлёзмалар мажмуасида к
5
т
1
лаб диплом атия тарихига
/. 

Download 11,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   184




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish