Ўзбек диалектологияси

1) 
Контраст жуфт унлилар 
у \ , о \о , м \и, а \э 
нинг мавжудлиги ва 
бунинг натижасида сингармонизмнинг сакданиши;
2) Сўз бошида келган ўрта кўтарилиш унлиларнинг дифтонглашуви:
и,’ vo»
 у» (иЭТ’ 
у
„> vJ каби;
3) Қисқа ва узун унлиларнинг фарқпанмаслиги, ундош товуш ининг 
тушиб қолиш и ҳисобига бўладиган иккинчи даражали чўзиқяикнинг 
мавжудлиги: суҳбат (суҳбат);
4) Сўз бошида [й]нинг, [ж]га ўтиши: йўл>жол, ёмон>жамон;
5) Сўз бошидаги ҳ ундошнинг ортирилиши: арра > ҳарра, айвон 
>ҳайвон каби;
6) 
Сўз охирида 
к, қ 
ундошнинг тушиб қолиши: киччи < кичик , 
сарик < сарў ва бошқалар.
Морфологик хусусиятлари:
1)
Қаратқич ва тушум келишиги аффиксида 
н /д/т 
товушларининг 
алмаш иниш и: -ньш г//н и н г, д ьш г//-тьш г-тинг, -н и //-н м , -д м //-д и , 
т н //т и .
2) Шахс олмошларининг жўналиш келишиги шакли 
маган, саған,
оған 
шаклида келиши.
3) Ҳ озирги замон давом ф еъ ли н и н г -дж атьф билан ясалиш и: 
бараж атьф каби ҳозирги келаси зам он сиф атдош -т и ғ а н билан 
ясалиши: келатмған.

---

Ш унингдек, лексикасида ҳам бошқа ўзбек шеваларидан фаркута- 
нувчи хусусиятлар бор.
ЎЗБЕК ТИЛИНИНГ ЎҒУЗ ЛАҲЖАСИ
Бу лаҳжанинг ўзига хос хусусиятлари қуйидагича:
а) қ и п ч о қ ш еваларидаги каби к о н т р ас т ж уфт у н л и л а р н и н г 
мавжудлиги;
б) қисқа-узун унлиларнинг фарқланиш и, яъни туркман тилидаги 
каби қадимги туркий узун унлилар (биринчи даражали чўзиқунлилар)- 
нинг мавжудлиги: а:т: (ҳайвон), а:д: (исм), о:т (олов);
в) сўз бошида 
т 
ва 
к 
ундош ларининг жаранглашуви: дил (тил), 
гэл (кел);
г) қ а р а тқ и ч кел и ш и ги ф о р м а с и н и н г -ь ж г / / - и н г ш акл и д а 
иш латилиши;
д) жўналиш келишиги афф иксининг - а //- е шаклида ишлатилиши;
е) бол феълидаги б нинг тушиши: бол > ол кабилар.