“Ўзбек диалектологияси” фани Маърузачи: Л. М. Мамбетова


ДИАЛЕКТОЛОГИЯ ФАНИНИНГ ЎЗБЕК ТИЛИНИ ЎҚИТИШДАГИ АҲАМИЯТИ



Download 1,39 Mb.
bet3/3
Sana23.02.2022
Hajmi1,39 Mb.
#124722
1   2   3
Bog'liq
Ўзбек тили тарихи 1-маъруза

ДИАЛЕКТОЛОГИЯ ФАНИНИНГ ЎЗБЕК ТИЛИНИ ЎҚИТИШДАГИ АҲАМИЯТИ

  • Ўзбек тили шеваларининг асосий хусусиятларини яхши билиш ўқитувчилар, айниқса она тили ўкитувчиси учун жуда зарур. Хозирги кунда шева хусусиятлари адабий тил таъсирида жуда тез бирлашиб, текисланиб бораётганига карамай, бу хусусиятлар фақатқишлоқларда эмас, балки шаҳарларда ҳам маълум даражада сакланиб турибди. Шу сабабли ўқувчилар нутқида айниқса бошланғич синф ўкувчилари ёзувида учрайдиган хатолар шева таъсирида содир булмокда. Шунинг учун ўқитувчилар, айниқса она тили ўқитувчиси, ўзбек адабий тили меъёрларини яхши билиши, бу меъёрларни ўқувчиларга ўргатиши уларнинг ёзма ва оғзаки нутк маданиятини ўстириш устида тинимсиз машғулот олиб бориши зарур. ҳамда ўқувчилар нутқида учрайдиган камчиликларни (шева таъсиридаги) тузатмок, учун барча ўзбек шеваларига хос хусусиятларни яхши билмоғи керак.

Транскрипция диалект ва шеваларда учрайдиган товушларнинг турли кўринишларини ёзувда ифодалаш учун қўлланадиган маълум белгилар системасидир. Тил товушларини аниқ ифодалаш учун хизмат қиладиган ёзув — транскрипция (лотинча transcriptio — кайта ёзиш) деб аталади.

  • Транскрипция диалект ва шеваларда учрайдиган товушларнинг турли кўринишларини ёзувда ифодалаш учун қўлланадиган маълум белгилар системасидир. Тил товушларини аниқ ифодалаш учун хизмат қиладиган ёзув — транскрипция (лотинча transcriptio — кайта ёзиш) деб аталади.
  • Транскрипция учун у ёки бу халк истеъмолидаги (лотин — рус —ўзбек алфавити каби) традицион алфавитдан ўрни билан маълум ўзгаришлар киритиш оркали фойдаланилади. Шунинг учун ҳам транскрипцияда белгилар сони ўзига асос булган алфавитдаги ҳарфлар сонидан кўп бўлади. Транскрипциянинг фонетик транскрипция ва фонематик ёки фонологик транскрипция каби турлари бор. Фонетик транскрипциянинг вазифаси — тилда мавжуд булган ҳамма товушларни ёзувда акс эттиришдир. Факат фонемаларнигина ҳисобга олиш учун ишлатиладиган транскрипция — фонологик транскрипция дейилади.
  • Диққат! ТРАНЦКРИПЦИЯни ТРАНСЛИТЕРАЦИЯдан фарқланг. Бирор тилнинг ёзма ёдгорликларини ёки маълум бир матнни (масалан, араб алифбосида ёзилган эски узбек тили ёдгорликларини) нашр этишда шу ёдгорликларнинг ёзув системасини бошка тил ёки ёдгорлик ёзув системаси оркали ифодалаш транслитерация деб аталади.

УНЛИ ТОВУШЛАРНИ ИФОДОЛАШДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН ТРАНЦКРИПЦИОН БЕЛГИЛАР.

Эътиборингиз учун раҳмат!


Download 1,39 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish