Zarralar fizikasi


bet33/233
Sana30.01.2022
Hajmi
#419300
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   233
Bog'liq
Atom yadrosi va zarralar fizikasi. Муминов

boze-zarralar 
yoki 
bozonlar 
deyiladi.
Agar zarralarning istalgan juftini о‘zaro almashtirish bilan to‘lqin 
funksiyasi antisimmetrik bo‘Isa, u vaqtda bu zarralar Fermi-Dirak 
statistikasiga bocysunadi.
%
¥щт2...ти (rir2—rn) ~ ~^т1тх...т„ (Г2Г1
—О
(1 9 3)
bu zarralarga 
fermi zarralari 
yoki 
fermionlar 
deb ataladi.
Fermi-Dirak statistikasidagi zarralar Pauli tamoyiliga bo‘ysunadi. Pauli 
tamoyiliga ko‘ra, har qanday yopiq sistemada bir xil xususiyatga ega bo‘lgan 
hatto ikkita fermion joylasholmaydi. Pauli tamoyiliga ko‘ra, fermion 
n,l,I,m
kvant sonlarining birortasi bilan farqlanishi lozim. Kvant mexanikasidan 
\|/ 0) va \|/ (
2
) holatlardagi ikki xil zarra to4qin funksiyasi \|/(1) vj/ <2) ga teng.
Ikkita fermion zarralar uchun (1.9.3) ga ko'ra, ko‘paytma antisimmetrik 
bo‘ladi:
Ч
*
(1-9.4)
Agar \|/(1)va y (2) funksiya bir xil bo‘lsa, (1.9.4) ifodanol bo‘ladi. Pauli 
tamoyili bajariladi.
46


Pauli tamoyili olam tuzilishini tushuntirish uchun qo‘llaniladi. Elementlar 
davriy sistemasini, atom yadrosini, va kristallar strukturasini busiz tushuntirib 
bo'lmaydi.
(1.9.4) ifodaning ikkita bozon zarralar uchun simmetrik funksiyasi:
(1-9.5)
(1.9.5) ifoda bir xil funksiyalar uchun nolga teng bo‘lmaydi, ya’ni bir 
holatda istalgancha bozonlar tura oladi. Bozonlar Pauli tamoyiliga 
bo‘ysinmaydi. Shunday qilib, elementar zarralar, toq yadrolar spinlari yarimli 
butun / = 1/2, 3/2, 5/2 bo‘lsa fermionlar bo‘lib, Fermi-Dirak statistikasiga 
bo‘ysunadi. Agar elementar zarralar juft yadrolar spinlari butun 
I =
0 ,1 ,2
bo‘lsa bozonlar bo‘lib, Boze-Eynshteyn statistikasiga bo‘ysunadi.
Sistema bir necha fermion-elementar zarralardan tashkil topgan bo‘lsa, 
bu zarralar sonining toq yoki juftligiga ko‘ra, Fermi-Dirak yoki Boze- 
Eynshteyn statistikasiga mansub bo‘lishligi mumkin.
Yadro nuklonlari fermion bo‘lganligi uchun juft yadrolar (spinlari butun 
son) bozonlar bo‘lib, Boze-Eynshteyn statistikasiga bo‘ysunsa, toq yadrolar 
fermion bo‘lib,(spinlari 
I =
1/2 -9/2) Fermi-Dirak statistikasiga bo‘ysunadi. 
Chunki nuklonlar to‘lqin funksiyasi har bir juft almashtirishlarga nisbatan 
antisimmetrik bo‘lib, ju ft sondagi nuklonlar uchun to ‘lqin funksiyasi 
ishorasini juft marotaba, toq sondagi nuklonlar uchun esa toq marotaba 
almashtirish lozim bo‘ladi. Natijada juft nuklonlar simmetrik, toq nuklonlar 
antisimmetrik to'lqin funksiyasiga ega bo'ladi.
Masalan, alfa-zarra 
(tcc-,)
ikkita proton, ikkita neytrondan tashkil
topgan. Ikkita deytondan iborat deyishlik mumkin. Nuklonlarni to ‘la 
alm ashtirish uchun oldin protonlarni, keyin neytronlarni xususiy 
funksiyaning ishorasini ikki marta almashtirish kerak, natijada ishorasi 
o‘zgarmay qoladi.

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   233




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish