Zarralar fizikasi

'd E '
dp
' dE'
У zarra
dp
(6.3.1)
/
nur
(6.3.1) 
sharti vakuum uchun bajarilm aydi, lekin m uxit sindirish 
ko'rsatkichi n > 1 bo‘lsa bajariladi. Haqiqatan, massasi m ^ 0 bo‘lmagan 
vakuumda erkin harakatlanayotgan zarraning to‘la energiyasi:
E zarra
=
y j m 2
0 C A + p 2 C 2 =
( / И *
С * + p 1 S f
2 .
(6.3.2) diferensiallasak:
(6.3.2)
d E zarra
{тщс*
+ 
p 2с
2) 
2
p c 2dp -
c2pdp
V
7
 
4
 
2
’>\
ТЩС + p c
~)
bundan
Ш
ш
т
 
P
C
2
 
m
S
c
l
dp 
E 
me
Ikkinchi tomondan, vakuumda elektromagnit nurlanish uchun: 
E 
= pc
nur 
r
Diferensiallasak:
dEnur= с dp yoki
dE.
(6.3.3)
(6.3.4)
n u r
dp
H ar 
doim
J < 
C, shun ing uchun
=
C.
(6.3.5)
f
dE)
f d E )
<
-------
{ Ф )
zarra
1
 
dp)
boMadi. Ya’ni
energiya va impuls saqlanish qonuni vakuumda to6g ‘ri chiziq bocylab tekis 
harakatlanayotgan zaryadli zarra o ‘z energiyasi va impulsini elektromagnit 
nurlanishga sarflashini taqiqlaydi.
217

---

Agar zarra harakati muhit sindirish ko‘rsatkichi n > 1 bo‘lganda 
zarraning muhitdagi tezligi 0 yorug‘likning shu muhitdatarqalish fazoviy
sarflashi mumkin bo‘ladi.
Vavilov-Cherenkov nurlanishi qayiqni suvda tez suzib orqasidan 
tarqatgan to ‘lqiniga o ‘xshaydi. Qayiq tezligi tarqalayotgan toMqin 
tezligidan katta bo‘lsa, to ‘lqin tarqalishi kechikadi. Qayiq orqasidan 
kengayib boruvchi to‘lqin fronti (qanot) hosil bo‘ladi. Qayiq tezligi toMqin 
tarqalish tezligidan kichik yoki teng bo‘lsa bunday tulqin fronti 
kuzatilmaydi.
Xuddi shuningdek, o‘ta tez zaryadli zarra muhit sindirish ko‘rsatkichi 
n > 1 bo'lgan muhitda tarqalishidan zarra elektr maydoni ta’sirida o‘z 
yo'li atrofidagi muhit atomlarini qutblaydi. Zarra tezligi elektromagnit 
maydonning muhitda tarqalish fazoviy tezligidan katta boMgani uchun 
o‘ta tez zarra o‘tib ketadi, qutblangan dipol kechikib qoladi. Kechikkan 
dipol kechikish o‘qi bo‘yicha nurlaydi.
Zarra tezligi 0 < c ’ boMganda zarra o'miganisbatan muhit atomlarining 
qutblanishi simmetrik (6.5-rasm ), natijalovchi maydon nol, dipol
с
nurlanishlar bir-biriniso‘ndiradi. Zarra tezligi 
&> с
bo‘lganda muhit 
kechikkan dipollari kogerent nurlanishlami hosil qiladi.
tezligidan katta bo‘lishligi