Zarralar fizikasi

c' —
С
tezlik
n
bilan harakatlanayotgan boMsin (6.6-rasm).
r° Vo/,
ЩЯбш
6.6-rasm.
p H


= —
-- м
— м
R0 
c ' t
с' 
1
Vavilov-Cherenkov nurlanishining tarqalish yo‘nalishini belgilovchi
shartdan topiladi:
cos#
(6.3.6)
fin
Ш

---

foydalanib, zarraning muhitdagi tezligi 
b
ni aniqlash mumkin. (6.3.6) dan
1
n 
n
. . 1 
л -
1
zarra tezligini aniqlash sohasi oraligi — > /? > ! . 
p — —
da 0 = 0°
' l i
nurlanish boshlanadi. 
b
= 
1
da ^ - arccos — nurlanish maksimum
\n ;
1
1
burchakka erishadi. Masalan. suv uchun 
(n
= 1,33) 
-
~~ ,
5 
x 
7 
n 
\,
j
3
da Vavilov-Cherenkov nurlanishi hosil boMadi. Elektron uchun bu shart 
/
\
/
\
JL =
1
\ -
p
i
= 0,5
1
= ° ’26 MeV.
dan boshlab bajariladi.
Elektron uchun suvda nurlanishning maksimum burchagi:
1 = f P ! , q - Ш А
C O S #
max
Taram-Frank nazariyasiga ko'ra, chastotasi n dan 
V
•+ d у ga qadar 
oralikda bo‘lgan Vavilov-Cherenkov nurlanishidagi fotonlar soni
he*
i
1
n (5
(6.3.7)
(6.3.7) 
formulaga ko‘ra, hosil boMgan fotonlar soni birlamchi zarra 
zaryadi-ning kvadratiga va zarra tezligiga bogMiq. P ning ortishi bilan
N (
k
) noldan 4л"
27 2 /
he1
1
1
h2
ga qadar ortadi va bu nurlanish
chastotasiga bogMiq emas. E = 
h v
boMgani uchun asosiy nurlanish 
energiyasi yuqori chastotali yoki qisqa toMqinli spektr sohasida yotadi. 
Shuning uchun ham Vavilov-Cherenkov nurlanishi ko‘k-binafsha rangli 
nurlanishdan iborat boMadi.
Zarraning nurlanishga sarflaydigan energiyasi kam, shunga qaramasdan
2 2 0

---

bu effekt o‘ta tez zarralar tezliklarini, yo‘nalishlarini qayd qilishlikda keng 
qo‘llanilmoqda.
6.4-§. G am m a-nurlarning m oddalar bilan o‘zaro ta ’sirlashuvlari
Gamma-nurlar energiyalari bir necha o‘n keV dan yuqori bo‘lgan qisqa 
elektromagnit toiqinidir.
Hozirgi zamon tezlatgichlari yordamida gamma-kvantlar energiyalarini 
bir necha GeV ga yetkazish mumkin. Gamma-kvantlar to‘lqin uzunliklari 
energiyalari ortishi bilan kamayib boradi:
„ 
2