Zarralar fizikasi

(
1
-
2
.
2
)
BuyerdaM vaM Q~ 
3
tezlik bilan harakatqilayotgan vatinchholatdagi 
jismlar massasi.
Kelyativistik mexanikaga asosan 
9
tezlik bilan harakat qilayotgan 
jismning tocla energiyasi
E=*M0c2+T
(1.2.3)
bo‘ ladi, bunda A^c2 jismning tinch holatdagi energiyasi, T - uning kinetik 
energiyasi.
M C2
Ikkinchi tomondan 
E = MC2=
- r= - - boMgani uchun harakatdagi
Щ
Jismning kinetik energiyasi:
/
\
r _ _ M £ ,
-----
M .C2 = M .C 2
Э
1
1 
-1
?
с
2
/
(1.2.4)
Yadro fizikasida yana quyidagi formula ham ishlatiladi.
Е = ^ [ м ^ + Р ^
(1.2.5)
I iu formulada
P = M v =
M
 
irmssali jismning relyativistik impulsidir uni 
E
= 
Me2
dan keltirib 
hlqitri.sh mumkin.
I liuiiqntnn:
15

---

« t ■. A f V
м у
м у + M l 0 1 с* - M 2
0p 2cA
_
1 
1 
- p 2 
\ - p 2
 
I
М У ( 1 - р 2) + М 2р 2с4 
2
 
]
-------- I--------fa------------
m M ic
+ 
P c~.
I - / ? 2 
0
Relyativistik holat uchun kinetik energiya 
T
va impulsi 
P
orasidagi 
bog‘lanishni (1.2.3), (1.2.5) formulalarga ko‘ra, keltirib chiqarish mumkin:
M„c*
+
T
=
J
m
Z
c
*
+ Р У yoki
Г (2 Л /0с г + 7-) = Л
2 
( U U ||
Atom yadrosi nuklonlardan iborat murakkab sistema bo‘lgani uchun uning 
energiyasi nuklonlar ichki harakat energiyasi bilan belgilanadi. Nuklonlar 
ichki harakat energiyasi qancha katta bo‘lsa, shuncha tinch holatdagi massasi 
M0
'*• 
Etc1
katta bo‘ladi. Yadroning asosiy holatiga tinch holatdagi massaning 
va energiyasining eng minimal qiymati mos keladi. Ya’ni nuklonlar 
harakatining minimum harakati (chastotasi) asosiy holat deyiladi. Yadro 
tashqaridan energiya qabul qilsa, energiyasi ortadi, natijada yadro diskret
uyg‘ongan 
EX,E V ...
holatlarga o'tadi, mos ravishda massasi ham 
— ~
С
ga ortadi (1.3-rasm).
e
2
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ж
---------------------------------------------------------
1.3-rasm. Yadroning asosiy va uyg‘ongan holatlari.
1.3-rasmda E0 energiya yadroning asosiy holati, 
E2
lar uyg‘ongan 
holat energiyalari. Har bir yadro o'ziga xos uyg‘onish energiyalariga ega 
bo'ladi, yadroning uyg'onish energiyasi qanday уоЧ bilan uyg‘onishiga 
bog6liq emas.
16

---

Barcha yadro