Zarralar fizikasi

b
zarraga parchalanish yoMi bilan asosiy 
В
holatga qaytish ehtim olligiga kelsak, kom paund yadro u y g ‘onish 
energiyasi yadro ichida tasodifiy holda taqsim langanligidan har xil 
parchalanish kanallari o ‘zaro raqobatda boMadi. MaMum 
b
kanal 
parchalanishning ehtim olligi 
wb
m os qism ning toMa kenglikka nisbati 
bilan aniqlanadi:
159

---

Shunday qilib, (5.7.1) reaksiyaning effektiv kesimi:
г» 
R/X
v * = x * - 2 - ± Z ( 2 l + i)P ,Z ,-
(5.7.11)
* 1=1
(5.7.11) 
ifodaga kompaund yadro reaksiyalari uchun B or form ulasi deb 
ataladi.
Agar berilgan uyg‘onish energiyasida kompaund yadroning faqat bitta 
parchalanish kanali mavjud boMsa, ya’ni Г = Гь bo‘Isa, u holda wb = 1.
Y adroning yuqori u y g ‘ongan h o latidan neytronning y em irilish
ehtim olligi odatda boshqalaridan katta boMadi.
Haqiqatan ham, neytron uchun kulon potensial to ‘sig ‘i nolga teng. 
Shuning uchun ham, yuqori uyg‘onish energiyalarida neytron chiqishi 
bilan kuzatiladigan yadroviy reaksiyaning kesim i boshqa yadroviy 
reaksiyalar kesim idan ancha katta boMadi.
5.7.3. R e a k siy a k e sim in in g e n e rg iy a g a q a r a b o ‘zgarishii
B irlam chi zarra turi va energiyasiga bogMiq ravishda yadroviy 
reaksiya kesim i kuchli o ‘zgaradi.
Kichik energiyalar sohasida birlam chi zarraning de-Broyl toMqin 
uzunligi (X, = 
h / P
) nishon yadroning ta ’sir doirasi radiusidan ju d a
katta (X »
R)
boMadigan darajadagi past energiyalarda faqat 
1 = 0
holdagina bajariladi. Bunday kichik energiyalarda nishon yadro bilan 
ro ‘para to ‘qnashuvchi zarralar uchungina reaksiya ehtim olligi noldan 
farqli boMadi.
Zarraning bunday past kinetik energiyalarida reaksiyaning borishi 
u c h u n u n is h o n -y a d ro n in g k u lo n t o ‘s ig ‘in i s e z m a s lig i k e ra k
(m arkazdan qochm a kuch / = 0 hoi uchun nolga teng), y a ’ni neytral 
zarra b o rish i kerak, masalan, neytron. Zaryadli zarralam ing yadroning 
kulon potensial to ‘sigMni yengib yadroga yaqinlashish ehtim olligi ju d a
kichik. (5.7.11) form uladagi 
Pt
va 
kattaliklarning qiym ati birga
teng deb olib a -z a rra n in g yadro bilan kichik energiyalar sohasida 
reaksiyaga kirishish kesimi:
160

---