Zarralar fizikasi

l0
toMqin 
uzunlikli nurlardan tashqari Д '> Д 0 toMqin uzunlikka ega boMgan nurlar 
ham uchraydi.
2. Sochilish burchagi 
X
ning ortishi bilan д Д = 
Л ' ~ Л 0
farq ortib 
boradi.
3. Sochilish burchagi Д ning maMum bir qiym atida ( д Я ) в 
sochilayotgan rentgen nurining boshlangMch toMqin uzunligi Z0 ga bogMiq
boMmay qoladi va ( A /) hamma sochuvchi jismlar uchun bir xil boMadi.
Kompton sochilishni klassik toMqin nazariyasi asosida tushuntirib berish 
mumkin emas. Chunki bu nazariyaga ko‘ra, sochilayotgan nurlanish toMqin 
uzunligi o‘zgarmaydi. Bu jarayonni Kompton va Debay kvant mexanikasi 
asosida tushuntiradilar. Buning uchun rentgen nurlarini fotonlar oqimidan 
iborat deb qarash zarur. Haqiqatan ham, agar rentgen nurlari E = h 
v
energiyali fotonlar oqimidan iborat deb qaralsa, Ey> 
s e
da foton erkin 
elektronda sochilgandek boMadi va shuning uchun ham sochilish xarakteri 
sochuvchi jismning turiga bogMiq boMmay qoladi.
Kompton sochilish kvant nazariyasining to‘g‘riligini fotonning kvant 
xususiyatga ega ekanligini ko‘rsatuvchi muhim ilmiy dalil hisoblanadi. 
Fotonlaming erkin elektronlardan sochilishidan energiya va impuls 
saqlanish qonunini yozsak:
bu yerda h v , h v ’ - tushuvchi va sochilgan foton energiyalari, T -
chiquvchi elektron kinetik energiyasi. (6.4.15) tenglamani quyidagi 
ko‘rsatishda yozish mumkin:
/
\
hv = h v
’+ Г, = 
h v
'+ 
mcc 2
- ^ = = - - 1 ,
(6.4.15)
2
228

---

h(y -
у
') +
m e&
т м
Tenglamaning har ikkala tomonitti kvadratga oshirib yoza olamiz:
2 4
— =
т^с4 +(hv)2
+
(hv')2
+
- v ') - 2 h v • hv'.
(6.4.16)
6.8-rasmda kompton sochilishining vektor sxemasi keltifilgan.
Bu yerda