Zarralar fizikasi

з
sm
•l?66-10‘24g = 1014- ^ T = 100-106
t
з •
sm
sm
lliijin birligidagi nuklonlar sonini bilgan holda ular orasidagi masofa 
i
|
h
v lilugii ha hlioblanadi:
kn'rlnlb turibdiki, yadro hajm birligidagi nuklonlar soni, yadro zichligi, 
nuklonlar orasidagi masofa ham o'zgarmas, yadro turiga bogMiq emas.
Domak, yadro nuklonlari orasidagi masofa barcha yadrolar uchun 
i * */цаг mas ckan, yadro siqilmaydi, massa soni ortishi bilan hajmi otrib boradi. 
Ymlro kuchlari qisqa masofada katta kuch bilan ta’sir etadi.
Yadro bog4 lanish kuchlari tufayli 
A
nuklondan, ya’ni Zproton va 
N = A -
/ IWytrondan tashkil topgan sistemadan iborat. Agar yadroni uni tashkil 
c|iluvchi 
nuklonlarga ajratmoqchi bo4lsak, bog4lanish kuchining ta’siriga 
qarihi ish bajarish kerak. Bu ishning kattaligi bog4lanish energiyasi yoki 
yadro barqarorligining oMchamidir.
Hog*lanish energiyasi deb, nuklonlarga kinetik energiya bermasdan 
nuklonlar orasidagi bog4lanishni (o4zaro aloqani) uzish uchun kerak bo'lgan 
oncrgiyaga aytiladi.
Bu cnergiyani yadrodagi nuklonlaming o 4zaro ta’sir (yadro kuchlar) 
qonuniyati hozircha noma’lum bo'lsa ham, energiyaning saqlanish qonuni 
va nisbiylik nazariyasining massa bilan energiya orasidagi bog4lanish ifodasi 
К
' 
me2
dan foydalanib topish mumkin.
Agar yadroning massasi—
M(A
, Z)ni, uni tashkil qilgan nuklonlar massa 
Honiga to4g 4ri keluvchi massalari yig'indisi 
[Zm+Nmn]
ga solishtirsak, 
birinchi massa ikkinchisidan biroz д
m
ga kichik ekanligini ko‘ramiz. Bu 
inassalarning farqi massa defekti deb ataladi.
Bu yerda 
Zmp-
protonlar massasi, 
(A-Z)mn-
neytronlar massasi, 
M(A,Z)
yadroning massasi.
4
k r
;
a
ЗА
—
 ■ Rn =
2 , 3 1 0 ‘ 13s m .
3 
0
1.4-§. Bog4anish energiyasi