Zamonaviy texnologiyalar

Didaktik vositalar va mashq materiallarini tayyorlash. 
o 
pog‘ona  metodi  ko‘p  va  katta  tayyorgarliklar  ko‘rishni  talab  qilmaydi,  ya‘ni 
juda  oz  vositalar  bilan  ham  ishlash  mumkin.  Didaktik  vositalar  va  mashq 
materiallari  sifatida  odatda,  asl  (original)  ish  xujjatlari  ishlatiladi  masalan,  texnik 
chizmalar  yoki  biror  elektr  sxema,  ish  bosqichlari  va  izohlar  ko‘rsatilgan  jadval 
shaklidagi  ish  rejasi  hamda  nazorat  varag‘i,  unda  o‘quvchining  natijalari  yozib 
boriladi. 
Bunda  ushbu  chizmalar  va  boshqa  xujjatlarni  stellofan  paket,  plyonkaga 
chiqarilmaydigan  qilib  solib  qo‘ygan  yaxshi  va  talabalarga  ko‘rish  uchun  berish 
kerak.  Ish  rejasini  esa  shaxsiy  mehnat  vositasi  sifatida  har  bir  o‘quvchi  o‘zi 
to‘ldirishi  kerak.  Bu  maqsadda  amaliyot  o‘qituvchisi  tegishli  shaklni  tayyorlaydi 
va o‘quvchilarga to‘ldirish uchun tarqatadi. 
Nazorat  yoki  baholash  varag‘i  ham  tegishli  shaklda  bo‘lishi  kerak.  Uni 
o‘qituvchi  natijalarning  isboti  sifatida  mashqlar  tugaganidan  keyin  o‘zida  saqlab 
qoladi. Qo‘shimcha ravishda talabalarga tarqatma didaktik materiallar (kartochka-
topshiriqlar) berilishi mumkin. Tarqatma materiallar darsliklar, maxsus adabiyotlar 
yoki  ekspluatastiya  bo‘yicha  yo‘riqnomalardan  olingan  qisqa  ma‘lumotlar 
(ko‘chirmalar) bo‘lishi mumkin. 
Mashq  materiallari  deb  amaliy  mashqlarni  bajarish  uchun  kerak  xom 
ashyolar, sarflanadigan materiallar va yordamchi materiallarni aytiladi. Ular kasb-
hunarni  o‘rgatishga  bevosita  bog‘liq  bo‘lib,  ta‘lim  beruvchi  korxona  (firma)ning 
mahsulotlaridan  kelib  chiqqan  holda  aniqlanadi.  Kerakli  mashq  materiallarini 
amaliyot  o‘qituvchisi  odatda,  bir  yil  oldindan  rejalashtiradi.  Ularni  hisoblashda 
quyidagi ma‘lumotlarga asoslaniladi: 
 

---

173 
 
o 
bir yilda ta‘lim oladigan talabalar soni, bir yilda o‘tkaziladigan mashqlar soni va 
buning uchun kerakli xom ashyo sarfi va yordamchi materiallar miqdori. 
  Juda  oddiy  misol:  Egovlash  mashqlari  uchun  40mm  *  40mm  *  100mm 
hajmidagi to‘rt  qirrali  pulat  ko‘zda  tutilgan.  Yil  davomida  taxminan  30 o‘quvchi 
shu mashqni bajaradilar. Demak, bu yil uchun 3 metr pulat kerak bo‘ladi (30 kishi 
x 100 mm). Bunday rejalarni tuzish uchun amaliyot o‘qituvchisi shunday xujjatni 
ishlab chiqishi kerakki, unda quyidagi indikatorlar (ma‘lumotlar) bo‘lishi kerak: 
o 
barcha kurslar davomida o‘tkaziladigan mashqlar ro‘yxati 
(nomi va soni); 
o 
biror texnik chizma mavjudligi ; 
o 
bu mashqlar bo‘yicha xom ashyo hajmlari ko‘rsatkichlari (har bir mahsulotning 
tayyor hajmi hamda tayyorlash jarayonidagi chiqindilar); 
o 
zarur bo‘ladigan asboblar, tekshirish va o‘lchash asboblari, yordamchi vositalar, 
boshqa kerakli asbob-uskunalar to‘g‘risida ma‘lumotlar; 
o 
ko‘nikmalarni  shakllantirish  va  mustahkamlash  uchun  taxminanqancha  vaqt 
talab qilinishi to‘g‘risida ma‘lumotlar. 
Rejalashtirishda  e‘tibor  berish  kerak  bo‘lgan  keyingi  narsa  –  bu  asboblarning 
eyilishi. Buni inobatga olish lozim, chunki amaliyot o‘qituvchisi qachon va qancha 
miqdordagi asboblarni almashtirish kerak bo‘lishini bilishi zarur.