Zamonaviy texnologiyalar



Download 7,04 Mb.
Pdf ko'rish
bet185/379
Sana07.07.2021
Hajmi7,04 Mb.
#111121
1   ...   181   182   183   184   185   186   187   188   ...   379
Bog'liq
kimyoni oqitishda zamonaviy texnologiyalar

Javob: CH
4
∙6H
2
O  
 
KIMYOGARLAR OLAMIGA SAYOHAT 
 
 
Tarixdan    ma‘lumki,    o‗rta  asr  alkimyogarlari    „falsafa  toshi―  ni  topishga  
yoki    bu    tosh    yordamida    oddiy    ma‘danlardan    oltin    yoki  kumush    olishga  
harakat  qilganlar.  Bu  toshni  izlab  kimyoviy tajribalar  o ‗tkazganlar  va  o ‗zlari  
bilmagan  holda  buyuk  kashfiyotlar  yaratganlar.  
Masalan,    alkimyogarlarning    biri    „falsafa  toshi―  ni    topish    maqsadida  
noma‘lum    ma‘danni    (mineralni)  yaxshilab    maydalaydi.Kukun  holidagi  
mineralni    retortaga    solib  qizdira    boshlaydi.    Biroz    qizdirilgandan    so'ng,    suv  
olib  kelish maqsadida tashqariga chiqib ketadi.   
Ma‘lum  vaqt  o‗tgandan  keyin  suv    olib    kelib    tajriba    xonasiga    kirishi  
bilanoq  uning  tomog‗i qichib,  yo‗tala  boshlaydi,  ko‗zi  yoshlanadi  va  burni  
achib,    aksiradi.    Xona    derazasi    va    eshigini    ochib    tashqariga    chiqib    ketadi. 
Ancha  vaqtdan  keyin  tajriba  xonasiga  kirganida  retortada  chiroyli  qizil  kukun  
paydo    bo‗lib,    kolba    nayidan    oqqan    suyuqlik  pol    taxtasini    qoraytirganini  
ko‗radi.  
Hammadan qizig‗i shundaki,  retorta  yaqinidagi  tamaki  solingan  ko‗k  chit  
xalta,  oqarib qolgandi. Sodir  bo‘lgan  ,,mo‗jiza―  sirini  bila  olmay  alkimyogar  
lol qoldi. 
Bu    ,,mo‗jiza―  ning    sirini    ochish  Sizga    vazifa.    Buning    uchun,  Sizning  
kimyo  fanidan  olgan  bilimlaringiz yetarli. Bir harakat  qilib  ko‗ring-chi! 
Javob:
 
Alkimyogarlar  topgan  ma‘dan  temir  kuporosining  tabiiy ma‘dani  
bo‗lib,    darhaqiqat    u    yashil    rangda    bo‗ladi.  Retorta    nayidan    tomib    pol  
taxtasining  ko‗mirlanishiga  sabab bo‗lgan  suyuqlik  sulfat  kislotasidir.  Sulfat  
kislota    yog‗och    va  boshqa    organik    moddalar    tarkibidagi    suvni    tortib    olib  
ularni  ko‗mirlantirishi    hammaga    ma‘lum.    Tomoqni    qichitib    yo‗taltiruvchi,  
burunni  achituvchi  va  ko‗k  tamaki  xaltani  rangsizlantiruvchi  gaz  — SO
2
  sulfit  
angidrididir.Ma‘lumki,  u    o‗tkir    hidli  bo‗lib,    organik    bo‗yoqlarni  
rangsizlantirish  xususiyatiga  egadir. 
Qadim  zamonlarda  temir  kuporosini  qizdirib  sulfat  kislota olishgan,  shu  
sababli    H
2
SO
4
    ni    „kuporos    moyi―    deb    ham  atashgan.  Temir    kuporosining  
parchalanish  reaksiya  tenglamasi: 
2FeSO
4
 • 7H
2
O = Fe
2
O
3
 + H
2
SO
4
 + 6H
2
O+ SO
2
 
Qizdirishdan    keyin    retorta    ichida    qolgan    qizil    tusli    modda  reaksiya  
natijasida  hosil  bo‗lgan  temir  (III)  oksididir.  
 
Eramizdan    avvalgi    327-    yilning    bahorida    Iskandar    Zulqarnayn  
(Aleksandr    Makedonskiy)    Hindistonga    yurish    qiladi,  biroq    bu    yerda    uning  
qo‗shinlari  yuqumli  oshqozon-ichak  kasaliga  duchor bo‗ladilar.  Juda  holdan  


146 
 
toygan    va    kasallikka    chalingan    qo'shin    urushni    davom    ettira    olmay,    o‗z  
vataniga  qaytishga majbur  bo‘ladi. 
Bu  harbiy  yurish  siri  2250-  yildan  keyin  aniqlandi.  Ma‘lum bo‘lishicha,  
yurish    vaqtida    yunon    armiyasining    lashkarboshilari  suvni  o‗zlari    bilan    olib  
yuradigan    kumush    idishda,    oddiy  lashkarlar    esa    qalaydan    ishlangan    idishda  
saqlaganlar  va  shu idishdan  suv  ichib,  ovqatlanganlar. 
Xo‗sh, nima uchun  kumush idishdan  suv  ichgan  Iskandar  lashkarboshilari  
kasallanmaganlar?  Nega  kumush  idishlardagi  suv  uzoq  vaqtgacha  aynimagan?  
Kumush  idishlarda  saqlangan  suv  „muqaddas  suv―midi? 
Javob: Ma‘lumki,  amalda  suvda  erimaydigan  modda  yo‗q.  Kumush juda  
oz    bo'lsa    ham    suvda    eriydi.    Suvda    erigan    kumush    ajoyib  antiseptik  
xususiyatga    ega    bo‗lib,    uning    juda    oz    miqdori    ham  kasallik    tarqatuvchi  
mikroblarni    o‗ldiradi.    Iskandar    Zulqarnayn  armiyasi    lashkarboshilarining  
kasallikka    chalinmaganliklarining  sababi    ular    kumush    idishdan    suv    ichib,  
ovqatlanganlar. 
 
Qadimda  rasmlar  chizilgan  buyumlarni  yangilash    marosimlari  o‗tkazilar  
edi.  Ma‘lumki,  o‗sha  davrdagi  ko‗p  rasmlar  moy bo‗yoqlar  bilan  chizilgan  va  
uzoq  turishi  natijasida  xiralashib chirk  bosib  qolgan.   
Shunday  paytlarda  cherkovdagi  butlar  yoki metalldan yasalgan xochlarni  
,,mo‗jizakor―  suyuqlik bilan  artganlar.  Buni qarangki,  xoch  yana  asl  holiga  
qaytib  ,,yangilanib― qoladi. Xo‗sh, buning siri nimada?  

Download 7,04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   181   182   183   184   185   186   187   188   ...   379




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish