Zamonaviy ta‟lim tizimini rivojlantirish va unga qaratilgan kreativ g„oyalar, takliflar va yechimlar

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
668 
ma‘siyat bo‗lgan joyda maxluqqa itoat qilinmaydi‖. Oyatning davomida esa shunday 
deyiladi: 
“…Va bu dunyoda ikkovlari suhbatini yaxshi qil…”
 
Ya‘ni, xoliqqa ma‘siyat bo‗lmagan boshqa barcha o‗rinlarda esa ular bilan yaxshi 
muomalada bo‗lish va yaxshilik qilishga buyuriladi. 
O‗n sakkizinchi oyatga kelib insonning yurish turishi, insonlar bilan qiladigan 
muomalasiga e‘tibor qaratiladi. 
“Odamlardan takabbur-la yuz o„girma va yer yuzida kibr-havo ila yurma…” 
Ahli ta‘vil egalarining ko‗plari shunday deydilar: insonlardan o‗zingni katta olib, 
ulardan o‗zingni kuchli sanab, takabburlik bilan yuz o‗girma. 
Yer yuzida manmanlik, o‗zni kuchli sanash, katta olish, mag‗rurliklaring ortidan 
qilingan gunohlardan fahr qilib yurma. Ko‗pchilik yuz o‗girish so‗zini takabburlik va o‘zini 
ustun sanash deb tafsir qilgan. 
Hasan Basriy aytganlar: insonlardan yuz o‗girish - ularni mensimay, haqir sanashdagi 
kibr ma‘nosidadir. 
Zajjoj aytadi: ―as-soaru‖ tuyada bo‗ladigan kasallik bo‗lib, bunda uning bo‗yni 
qiyshayib qoladi. Shunda oyatning ta‘vili ham, bo‗yningni burma, bo‗ladi. 
Abu Avsaja ham shunga yaqin gap aytgan, ya‘ni o‗zingni katta olma, ularga kibr ila 
boqma. 
Endi ushbulardan ikki xil vajh chiqadi: 
Birinchisi, ahli ta‘vil aytgani kabi, yuzni o‗girishning ma‘nosi insonlarni o‗zidek 
ko‗rmagani uchun ularni mensimay, o‘zini katta olib kibr qilish.
Allohning ushbu qavlidan 
o‗zini kuchli sanab, takabburla haqiqiy ma‘nodagi yurish tushuniladi. 
Ikkinchisi, haqiqiy ma‘noda yuzni burish emas, va haqiqiy ma‘noda oyoqlar bilan 
yurish emas, bu yaxshilikka buyurib, yomonlikdan qaytarmaslikka kinoya qilib olingan. Bu 
yerdagi bu ishlarni tark qilish kibr, o‗zini katta olishdan bo‗lmay, balki ulardan qo‗rqqanlik 
va ehtiyot bo‗lishdandir. 
Ikkinchi qavlda Imom Moturidiy ushbu oyatni o‗zidan avvalgi oyatga bog‗lab xulosa 
chiqarganini ko‗rishimiz mumkin. 
Keyingi oyat ham insonning xulqi va o‗zini qanday tutishligi borasida bahs olib 
boradi.