Zamonaviy ta‟lim tizimini rivojlantirish va unga qaratilgan kreativ g„oyalar, takliflar va yechimlar

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
395 
3. Xalq ta‘limi tizimida matematika fanini o‗qitishni rivojlantirish konsepsiyasi 
tizimda vujudga kelgan muammolarni hal qilish maqsadida ishlab chiqilgan bo‗lib, u 
quyidagi huquqiy va me‘yoriy hujjatlarga asoslanadi: 
O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 7-maydagi PF-4708- sonli 
―Matematika sohasidagi ta‘lim sifatini oshirish va ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirish chora-
tadbirlari to‗g‗risida‖gi Qarori, 2019-yil 9-iyuldagi ―Matematika ta‘limi va fanlarini yanada 
rivojlantirishni davlat tomonidan qo‗llab-quvvatlash, shuningdek, O‗zbekiston Respublikasi 
Fanlar akademiyasining V.I.Romanovskiy nomidagi matematika instituti faoliyatini tubdan 
takomillashtirish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi PQ-4387-son Qarori. 
Matematika fani boshqa fanlarga qaraganda murakkab hisoblansada, lekin fanga 
nisbatan tushunchalarni ongli ravishda tushunilsa bu fandan qiziq fan bo‘lmaydi. 
Matematikani asosini masalalardan iborat bo‘lib, har bir matematik belgi o‘zida mantiqiy 
bir fikrni mujassamlashtirgan. Ko‘pgina olimlarimiz bu fanni rivojlanishida o‘zlarining 
metodik qo‘llanmalarda, kitob va darsliklari bilan o‘z hissalarini qo‘shib kelmoqdalar. 
Masalalarni mukammal ishlaydigan bola misollar ishlashda qiynalmaydi va shu bilan birga 
matematika fanini o‘zlashtirishi ham oson bo‘ladi. O‘quvchilarni masala ishlashga o‘rgatish 
o‘qituvchidan ancha pedagogik mahorat talab qiladi. Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi har bir 
bolaning psixologiyasini bilgan holda unga nisbatan munosabat o‘rnatadi. Matematika 
darsligidan masalalar ishlash jaroyonida ham o‘qituvchi bolaning bilim darajasiga qarab 
masalaning arifmetik amallarini hayot bilan bog‘lagan holda unga tushuncha berib boradi. 
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi pedagogika va psixologiya fanlarini mukammal bilishi, har 
tomonlama yetuk barkamol avlodni tarbiyalash, ularga ta‘lim berish ishlarini o‗qituvchilar 
amalga oshiradilar. Boshlang‘ich sinf o‗qituvchilari har bir yosh davrining psixologik 
xususiyatlarini chuqur o‗rganib, shu o‘rgangan nazariyalarini diagnoz ham qilishlari kerak 
bo‘ladi. Maktabga ilk qadam qo‘ygan har bir bola qo‘shishni yoki ayirishni bilavermaydi 
,o‘qituvchi uning bilim darajasi qobilyati shu bilan birga layoqatini hisobga olgan holda 
sinfda munosabat o‘rnatadi.O‘zlashtirishi past bo‘lgan o‘quvchi bilan ko‘proq shug‘ullanib, 
qobilyat va layoqatini shakllantirib borishi kerak bo‘ladi. Matematika fani o‘quvchilarni 
qobilyatlarini namoyon qilish bilan birga qobilyatlarini rivojlantiradi. Buyuk olim Bernard 
Shouning ―Insondagi eng asl qobilyatlardan biri –matematik fikrlay olishidir‖ deb 
aytgan.Ta‘lim-tarbiya jarayonini to‗g‗ri, ilmiy asosda tashkil qilish uchun ta‘lim 
jarayonining o‗ziga xos psixologik qonuniyatlarini, ya‘ni bilimlarni o‗zlashtirish jarayonini, 
ko‗nikma va malakalarni, faol, mustaqil hamda ijobiy tafakkur jarayonlarini tarkib 
toptirishni yaxshi bilish lozim bo‗ladi. Psixolog L.S. Vigotskiy ko‗rsatib o‗tganidek, ular 
ma‘lum hodisalarga nisbatan o‗zlarining kundalik hayotdagi oddiy tushunishlari bo‗ladi. Bu 
esa ilmiy tushunchalarning tarkib topishiga ma‘lum darajada ta‘sir qiladi. Masalalarni 
ishlash jarayonida har bir matematik belgiga urg‘u bergan holda o‘quvchiga ta‘sir qilgan 
holda o‘qish kerak.Masalalarni ishlaganda o‘quvchilarga savollarni o‘zgartirgan holda ham 
berib, o‘quvchining diqqatini nazoratga olish, oldingi masalamiz bilan farqini so‘rab, 
oddiylikdan murakkablikka sekinlik bilan qadam qo‘yish kerak .O‘quvchilar masalalarni 
yecholmay qolganlarida o‘zlariga bo‘lgan ishonchni yoqotadilar va qo‘rquv ustunlik qilib 
o‘rtoqlari oldida xijolat bo‘lishdan ham ularning bilganlari ham eslaridan chiqadi. Bunday 

---